Великиот пост во православната традиција – можеби е најистакнатиот период во целиот богослужбен круг во Правосалвната Црква. Токму затоа, не случајно ние говориме дека Великиот пост сам по себе не е толку значаен, туку неговата смисла е во тоа што, тој нè води кон – Светлото Воскресение Христово, кон Господовата Пасха. А Пасхата Господова – е најголемиот христијански празник, кој во црковните химни се именува како „Празник над празниците“ и „Торжество над торжествата“.

За важноста и духовната големина на Великиот пост, говори и фактот, дека овој пост има свои посебни подготвителни недели. Во црковната традиција Неделата – е мала Пасха. Постојат четири подготвителни недели (седмици) пред Великиот постот, а тие се: Неделата на митарот и фарисејот (за смирението), Неделата на блудниот син, Недела месопусна и Недела сиропусна.

Ако обрнеме внимание кон смислата на содржината на богослужбените химни на овие недели, ние ќе ја увидиме главната суштина на Великиот постот и кон што не подготвува нас верните. Великиот постот е подготовка на христијанинот за средба со Воскреснатиот Спасител, Господ наш Исус Христос, а тоа значи дека таквата подготовка од страна на човекот, треба да биде многу темелна. Постот, нам ни ги дава потребните образи (обрзци) и ни кажува како да се сретнеме со Воскреснатиот Христос.

За да се сретне со Христа, човекот мора духовно да се подготви за таквата средба. На пример, ако ние  очекуваме некои гости, тогаш сигурно ќе се подготвуваме да се сретнеме со нив: го средуваме домот, се обидуваме да подготвиме нешто за нив, со цел да им биде пријатно во нашиот дом. На ист ваков начин, треба да го устројуваме и нашиот духовен живот. Ако сакаме да го пуштиме Христос во нашиот живот, ние треба да се подготвиме за тоа на одреден начин, односно да се подготвиме за средба со Бога. Што можеме ние да направиме за Бога? Какви би сакал Бог нас да нè види? Имено, Великиот пост со своите подготвителни недели одговара на ова прашање.

Главната преграда, која некогаш го одвоила човекот од Бога и која сеуште го спречува човекот да му се приближи на Создателот,  – е гревот. Според Светите Отци,  – гревот е ѕид кој го одделува човекот од Бога и кој не и дава на Божјата благодат  да го осветли човечкото срце. За жал, овој ѕид го гради самиот човек. Бог е секогаш подготвен да ни излезе во пресрет, но ние многу често, како Адам и Ева, се обидуваме да се сокриеме од Него. Всушност, постот е тоа средство, кое според зборовите на Свети Јован Златоуст, го води човекот на патот кон Бога и го руши ѕидот на гревот создаден помеѓу Бога и човекот.

И така, гревот – е главната причина која нè одделува од Бога. Тогаш, како можеме да го совладаме гревот во себеси? Црковната традиција, со помош на подготвителни недели за Великиот пост, ни одговара дека гревот можеме да го победиме со помош на добродетелите.

Првата таква добродетел – е смирението. За тоа говори првата подготвителна Недела – Неделата на митарот и фарисејот. Фарисеите биле почитувани духовни водачи во еврејското општество, кои го исполнувале Старозаветниот Закон, покажувајќи се пред луѓето како праведни. Ете, еден од овие фарисеи, доаѓајќи во храмот, почнува да се моли и заблагодарува на Господа дека не е грешник како другите луѓе. Тука фарисејот ја манифестира најопасната страст, која предизвика пад не само во човечкиот свет, туку и во ангелскиот свет – а тоа е гордоста. Светите Отци учат: доброто дело направено со гордост, ја губи својата вредност и значење. Таквата молитва не може да биде прифатена од Бога. „Бог се противи на горделивете, а на смирените им дава благодат”, е речено во Соборното послание на Светиот апостол Јаков (Јак. 4, 6). Па така, Бог ја испраќа Својата благодат врз друг човек, кој се моли  во задниот дел од храмот, односно врз митарот. Митар, според нашето разбирање, е даночен цариник, кој собира данок, а во Евангелскиот текст станува збор за даночен цариник, кој собира данок во корист на друга држава, односно во корист на Римската Империја. Не е тешко да си замислиме, каков бил односот кон таквите собирачи на даноци меѓу Евреите. Евреите ги мразеле и презирале митарите, сметајќи ги како предавници на татковината и верата. Во Талмудот постоело и правило, дека  допирањето до митарите, е еднакво на осквернувањето. И ете, таквиот митар, доаѓајќи во храмот, застанал на крајот од храмот и со наведната глава удирајќи се во гредите, почнал да се моли: „Боже, биди милостив спрема мене грешниот!“ (Лука 18, 13). Ова Евангелие завршува со зборовите: „Тој си отиде дома повеќе оправдан, отколку оној; зашто секој што се воздига, ќе биде понизен, а кој се понизува ќе биде воздигнат.” (Лука 18, 14). Според мислите на Светите Отци, смирението –  е првиот чекор на патот кон Бога.

Втората подготвителна недела пред Великиот постот е посветена на параболата за блудниот син. Еден богат човек имал два сина. Еден ден, неочекувано помладиот син одлучил да го замоли татка си да му го даде делот од наследството, па откако го добил, отишол „во далечна земја“, каде што потрошил сè што имал. По некое време, откако потрошил сè, наоѓајќи се во тешки околности, блудниот син се сетил како живеел во домот на својот татко, дека ништо не му недостасувало, па затоа решил: „Ќе станам и ќе отидам при татка си и ќе му речам: Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од своите наемници“ (Лука 15, 18-19). Кога се приближил кон родителскиот дом, неговиот татко, здогледајќи го, притрчал да го пресретне својот „блуден“ син и прегрнувајќи го почнал до го целива со зборовите: „Овој мој син мртов беше и оживе, изгубен беше и се најде“ (Лука 15, 24).

Со оваа парабола, Светата Црква ни ја покажува меѓусебната врска на човечката душа и Бога. Бог ни дава сè за наше добро, но за жал, нам сето тоа не ни е доволно. Ние сакаме да живееме среќно, но без Бога. Ние го изгонуваме Него од нашите животи. Но сепак, Он не се одвраќа од нас. Бог нè љуби и секогаш нѐ чека. Штом ние ќе пројавиме желба да се вратиме при Него, штом ќе ги пројавиме првите знаци на покајание, Он веднаш ни излегува во пресрет. Па така, втората важна добродетел, којa нè води кон Бога е покајанието.

 
Извор: https://pravlife.org

Преземено од:http://www.pppe.mk/2019/shto-oznachuvaat-podgotvitelnite-nedeli-pred-velikiot-post/

Друго:

Месопусна недела  (Трета поготвителна недела)
Страшниот Суд

Месопусна недела (наречена уште и «Недела на Страшниот Суд») се нарекува „месопусна“ бидејќи после неа, за време на сите денови кои следат (до Пасха) Црквата пропишала ограничен пост – воздржување од месо. Оваа недела е третата подготвителна недела од Посниот Триод, литургиска книга која се користи за службите во Великиот Пост. Неделата на Страшниот Суд следи по Неделата на блудниот син, а пред Прочка.

Евангелието кое се чита оваа недела се сеќава на Христовата парабола за Страшниот Суд (Матеј 25,31-46). Ова Евангелие ја надополнува сликата која се создава со Евангелијата од претходните недели, и поучува дека не е доволно да се види Христос, да се видиме себе си какви сме и да се вратиме во домот на Бога како блудни синови. Напротив, Црквата учи дека дополнително, секој од нас треба да биде син Божји преку следењето на Христа (imitatio Christi), Неговиот Единороден Син, и воочувањето на страшната вистина дека Христос е во секој од нас, и Му служиме преку ближниот.

Спасението и Страшниот Суд ќе зависат од делата на луѓето, не од нивните намери. Сета побожност и молитва се насочени кон целта да Му се служи на Христос преку неговите верни.

Верните слушаат:

    «Оти, гладен бев и Ми дадовте да јадам; жеден бев и Ме напоивте, странец бев и Ме примивте; необлечен бев и Ме облековте; болен бев и Ме посетивте; во затвор бев и дојдовте при Мене.' Тогаш праведниците ќе му одговорат и речат: 'Господи, кога Те вивовме гладен и Те нахранивме, или жеден и Те напоивме? Кога Те видовме странец и Те прибравме, или необлечен и Те облековме? Кога те видовме болен, или во затвор, и Те посетивме?' А царот ќе им одговори и рече: 'Вистина, ви велам: доколку сте го направиле тоа на еден од овие Мои најмали браќа, Мене сте Ми го направиле.'» (Матеј 25,35-40)

Химнографија
Кондак

    глас 1
    Кога ќе дојдеш на земјата со слава, Боже,
    сета твар ќе затрепери, река огнена пред судот тече,
    книгите се отвораат, и тајните се откриваат.
    Тогаш избави ме од неизгасливиот оган и удостој ме
    од Твојата десна страна да застанам, Судијо најправеден.

Егзапостилар

    Помислувајќи на страшниот ден на судот сосема треперам,
    Господи, и тресејќи се, со страв викам:
    Кога ќе дојдеш на земјата со слава да судиш сѐ,
    Христе Боже, избави ме од секакво измачување, Владико,
    Ти Кој ме удостои да застанам десно од Тебе.

 Извор: Википедија

Сиропусна недела, (Масленица), (е последната подготвителна седмица пред Великиот Пост), односно седмата недела пред Пасха. За време на оваа седмица, која следи после месопусната, христијаните го имаат отстрането месото од трпезата, а благословено е да се јаде млеко и млечни производи, јајца и риба.
Значење

Оваа недела Црквата се сеќава на изгонувањето на Адам и Ева од Рајот, на кои Бог им заповеда да постат од Дрвото (Битие 2,16). Престапувајќи ја заповедта да не јадат од Дрвото на познанието, тие биле изгонети од градината, воведувајќи ја смртта и распадливоста во овој свет.

Овој ден е исто така познат меѓу народот и како поклади, прочка, што го означува и простувањето кое секој верник го проси од своите ближни на овој ден, како подготовка пред Великиот Пост. Вечерната богослужба е масовно посетена на овој ден, каде се слушаат Господовите зборови за простувањето и постењето, по што во храмот сите си простуваат едни на други.

Евангелието за последната недела е исто така насочено кон постoт.

    Кога постите, не бидете како лицемерите; зашто тие си ги прават лицата мрачни, за да се покажат пред луѓето дека постат. Вистина ви велам, оти ја добиле веќе својата награда. А ти, кога постиш, помажи ја главата своја и измиј го лицето свое, па да покажеш дека постиш не пред луѓето, туку пред твојот Отец, Кој е во тајност; и твојот Отец, Кој гледа тајно, ќе те награди јавно. (Матеј 6,16-18)

Прочка

После отпустот на Вечерната, Презвитерот стои покрај аналогионот, или пред амвонот. Верните пристапуваат и прават поклон пред иконата, по што прават поклон и пред свештеникот, велејќи: „Прости ми мене, грешниот/грешната.“ Свештеникот исто така прави поклон пред секој од нив, велејќи: „Бог простува. Прости ми.“ На тоа, верниот одговара: „Бог простува.“ и прима благослов од свештеникот. За тоа време се пеат ирмосите на Пасхалниот Канон, или некоја Пасхална стихира. По простувањето со свештеникот, верните си простуваат еден на друг.

За жал, постојат голем број на неправославни традиции поврзани со овој ден, кои погубно влијаат на народната духовност.

===

 Во оваа подготвителна недела, Црквата се сеќава на Христовата парабола за големината на Божјата љубов и проштевање, односно параболата за блудниот син (Лука 15,11-24). Секој христијанин треба да увиди дека е далеку од домот на својот Отец, да се покае и да појде кон него, кадешто и припаѓа. Параболата нè уверува дека Отецот небесен ќе нè прими во Своите прегратки со голема радост, особено доколку истраеме на патот на Великиот пост којшто претстои.

===

 Спасението и Страшниот Суд ќе зависат од делата на луѓето, не од нивните намери. Сета побожност и молитва се насочени кон целта да Му се служи на Христос преку неговите верни.

Верните слушаат:

    «Оти, гладен бев и Ми дадовте да јадам; жеден бев и Ме напоивте, странец бев и Ме примивте; необлечен бев и Ме облековте; болен бев и Ме посетивте; во затвор бев и дојдовте при Мене.' Тогаш праведниците ќе му одговорат и речат: 'Господи, кога Те вивовме гладен и Те нахранивме, или жеден и Те напоивме? Кога Те видовме странец и Те прибравме, или необлечен и Те облековме? Кога те видовме болен, или во затвор, и Те посетивме?' А царот ќе им одговори и рече: 'Вистина, ви велам: доколку сте го направиле тоа на еден од овие Мои најмали браќа, Мене сте Ми го направиле.'» (Матеј 25,35-40)

===

 Друго:

Подготвителни седмици и недели пред Великиот пост

Пред почетокот на Великиот пост, Црквата одредила постепено воведување во постот преку трите подготвителни седмици, во кои си спомнуваме на карактеристични настани од Евангелието, кои, пак, се поврзани со постот и покајанието, и во кои веќе Црквата етапно нѐ воведува во постот.

Најчесто настанува забуна кај верниците во врска со термините Месопусна и Сиропусна, затоа што мислат дека тоа означува допуштање на месо или сирење. Вистинското значење на овие термини е дека тогаш се прави отпуштање на месото, т.е. сирењето од употреба.

Прочка или Сиропусна недела е ден кога последен пат се јаде мрсна храна (освен месо) и тогаш се отпушта од употреба сирењето, јајцата и рибата и од следниот ден започнува Великиот пост.

По датуми за 2020 година ова изгледа вака:

Недела на Митникот и фарисејот од 09.02-15.02.2020.

Се чита евангелската парабола за Митникот и фарисејот (Лука 18,10-14), и Црквата ни напомнува, пред почетокот на постот, да го стекнеме покајанието и смирението на митникот, и добрите дела на фарисејот, не без да се фалиме за нив. Во оваа седмица нема пост во среда и петок, за да покажеме послушност кон Црквата, затоа што постот е послушност, и за да не постиме како фарисејот, само за да нѐ видат и пофалат луѓето.

Недела на Блудниот син 16.02-22.02.2020.

Во оваа недела се чита евангелието за Блудниот син (Лука 15,11-32), преку кое Црквата ни укажува дека колку и да сме згрешиле, Бог секогаш нѐ очекува со раширени раце, а наша обврска е да се покаеме и да се вратиме на патот Божји, да се покаеме и да се исповедаме кај нашиот духовник. Во оваа седмица редовно се пости во среда и петок.

Сабота – Задушница (22.02.2020).

Во неа си спомнуваме за нашите покојни, одиме на гробишта за да се помолиме заедно со свештениците за нашите покојни, бидејќи животот не завршува со гробот, туку продолжува и понатаму, во вечноста. А добивањето на вечен живот е целта на нашиот христијански живот.

Месопусна:

Во недела на 23.02.2020 се чита евангелското четиво за Страшниот суд (Мат. 25,31-46), преку кое Светата Црква ни напомнува дека нѐ очекува Суд после смртта, и да побрзаме, да се покаеме, да се исчистиме од гревовите, и да ја примиме Светата Причест, која е залог за вечен живот. Во оваа недела последен пат се јаде месо – месни поклади.

Сирна или бела седмица: 24.02.-01.03.2020.

Се чита евангелското четиво за простувањето (Мат. 6,14-21), а Црквата ни напоменува за Изгонувањето на прародителите Адам и Ева од рајот, бидејќи го нарушија постот, односно послушноста кон Бога. Со ова нѐ учи да простуваме, и да постиме, за да се вратиме во рајот. Во оваа седмица освен месо, се јаде сѐ друго, и во среда и петок.

Во недела на 01.03.2020 е Прочка, Сирни поклади, или Сиропусна недела, во која последен пат се јаде мрсна храна, тогаш се отпушта од употреба секоја мрсна храна, и во понеделникот (Чист понеделник) започнуваме со постот.

Богоугоден пост да имаме!

Свештеник Јани Мулев