Коцевски за ... интелектуалците
|
|
Повеќе...
Sidebar
Литература
Најголемиот македонски франкофон, научник од светско реноме
Проф. д-р Георги Шоптрајанов (1907-2001) зад себе остави блескаво творештво
ЦВЕТА ТОДОРОВСКА
Според поранешниот француски претседател Франсоа Митеран, Георги Шоптрајанов е „еден од најголемите македонски франкофони, научник од светско реноме, општественик и културно-просветен деец“. А според мене, тој со својата активност е извонредна личност и затоа неговата дејност е блескава со творештво и обемност.
Професорот ќе остане во трајно сеќавање по својата трудољубивост кон својата родна земја Македонија, ќе им остане во сеќавање и на поранешните студенти на Филозофскиот факултет. Неговата мотивираност, енергичност, ги восхитуваше младите. Тој беше пример како најголемите интелектуалци остануваат во служба на својата татковина. Ја задолжил македонската, франкофонската и светската научна мисла со забележителни дела што ќе се читаат со генерации.
Георги Шоптрајанов е роден во Велес на 2 февруари 1907 година како најмалото дете на Диме и Пандора Шоптрајанови. Годинава се навршуваат 100 години од неговото раѓање. Го посетувал основното училиште во Велес, бил талентиран ученик и имал авторитет кај своите сокласници. Станал претседател на подмладокот на Црвениот крст во гимназијата, а го основал и литературниот кружок „Надеж“ („Нада“) и станал негов прв претседател. Тој му овозможил на неговиот другар Кочо Рацин, македонскиот бесмртен поет (иако не бил ученик) да ги изнесува своите први творби на македонски јазик. Уште како млад напоредно со револуционерната и партиска дејност на браќата и на најблиските соработници бил вовлечен во СКОЈ, во синдикатот и во Партијата. Редовно учествувал во револуционерните и партиски дејности и потфати. Проф. Шоптрајанов бил собирач и на народни песни и умотворби од градот и околината кои ги забележувал од постарите жени, особено од мајка му, на македонски јазик. Ова му го пренел како традиција на Кочо Рацин.
Од 1926-30 година Георги Шоптрајанов бил студент на Филозофскиот факултет во Скопје. Бил основач и секретар на Академското потпорно друштво во 1927 година, основач и раководител на „Липик“ (Литература, Поезија, Критика). Овој прв литературен кружок всушност претставува зародиш на Друштвото на писателите на Македонија. На 4 мај во 1927 година, како истакнат млад интелектуалец, надарен и вреден студент, Георги Шоптрајанов бил избран за асистент и така станал прв Македонец со универзитетско звање (иако бил со сеуште незавршена втора година на студии). Дипломирал во 1930 година и работел како средношколски професор по француски јазик во повеќе југословенски градови.
Значаен момент во неговиот живот претставува добивањето на стипендија и специјализација на француски јазик и литература од француската влада. Во 1932 година посетувал посебен курс со цел да одбрани докторска дисертација во Франција. Неговите париски професори на Сорбона го испратиле во Бургундија на научно-истражувачки студии за епохата на францускиот хуманизам и ренесанса. Во Дижон и во други француски универзитетски центри засилено работел на дисертацијата. Во 1935 година со успех ја одбранил на тема „Етјен Табуро Дезакор - живот и дело (1549-1590)“ со што го оживеал значајниот Табуро, француски деец од средновековната ренесанса. Така, Георги Шоптрајанов станал првиот Македонец, доктор по лингвистички и литературни науки.
По докторирањето и покрај тоа што му била понудена работа во универзитетски центри во Франција и во Европа, тој ја одбил таа чест и се вратил во Скопје, во Македонија за да и служи на својата земја. На скопскиот Филозофски факултет професорот развил педагошка-научна дејност. Посебно се истакнал со драмската поставка на делото „Вообразениот болен“ чиј превод го направил самиот.
По идеја на Георги Шоптрајанов, а со помош на Васил Антовски Дрен и Страхил Гигов на 14 јули 1939 година била објавена публикацијата „150 години од Француската револуција“. Објавувањето на Крушевскиот манифест предизвикал интерес од научна дејност. По враќањето од Франција, тој се поврзал со напредни студенти и револуционери со кои развил повеќе димензијална политичка пропагандна дејност и покрај неговата богата наставно-научна дејност во Македонија. Токму затоа бил забележан од полицијата и дури од воените власти и бил квалификуван како политички сомнителен. Во 1940 година Георги Шоптрајанов е еден од инспираторите во студентското движење и штрајкот на студентите на Филозофскиот факултет во Скопје. Пред Втората светска војна тој бил повикуван често на воени вежби (Штип, Ниш и други места). Во 1941 година бил мобилизиран во специјална единица составена од комунисти. По разбивање на единицата на 6 април 1941 година се повлекол во Куманово, а потоа во Велес.
Во тие тешки времиња се движел на релација с. Рлевци (Велешко) Велес и Скопје. За да биде поставен за просветен работник во Македонија тој морал како и другите македонски просветни работници во текот на 1941 година да престојува во Софија за да се здобие со документ дека го посетувал „специјализираниот курс“ за бугарски јазик. Со својата научно-истражувачка дејност, а се согледало дека владее неколку странски јазици, се родила идејата Георги Шоптрајанов да биде избран за универзитетски професор на Софискиот универзитет. Но, тој пак претпочитал да се врати во Македонија која неизмерно ја сакал.
Како резултат на богатата научно-педагошка и просветно-општествена дејност, професорот се здобил со повеќе награди, одликувања, плакети, благодарници, меѓу кои и наградата „11 Октомври“ за животно дело, Златна плакета на град Скопје за исклучителни заслуги по повод 50 годишната научно-просветна работа, почесен академик на Академиите на науките, книжевноста и уметноста во Дижон, Клермон Феран, Париз, Безансон и Франш-Конте, Витез на Легијата на честа (Француски национален одред) Париз 1976...
Личноста на професорот д-р Георги Шоптрајанов е ненадминлива, неповторлива и ја поставуваме на највисоко научно-национално ниво.
Се истакнуваше со зачудувачки елан, трудољубивост, долготрајна работа, со извонредна ерудитска упорност во развојот на јазикот.
(Авторката е професорка по француски и латински јазик)
извор: Утрински весник
Македонија и Балканот
Новата книга која се однесува на Македонија и нејзината историја е "Македонија и Балканот" од проф. д-р Новица Велјановски.
"Авторот, кој по образование е правник и доктор на историски науки, нуди труд кој ги расветлува меѓународните аспекти на македонското прашање во 20 век. За Македонија дваесеттиот век е исклучително значаен затоа што во него се случија многу трагични настани, а се случија и други настани врз база на кои Македонија се создаде како самостојна држава на еден дел од нејзината етничка територија", велат од издавачот "Македонска реч".
Авторот Велјановски се осврнува на некои историски аспекти на македонското прашање по Берлинскиот конгрес од 1878 година, во првата глава со наслов "Македонија нов балкански субјект" го опфаќа периодот до завршувањето на Втората светска војна, во втората: "Македонија во фокусот на интересите на балканските држави", се говори за Македонија и нејзините соседи...
(Де.Т.)
Извор: Вечер
Македонскиот поет Србо Ивановски и поетесата Љубов Голота добитници на наградата „Книжевно жезло“
Скопје, 21 ноември (МИА) - Македонскиот поет Србо Ивановски и поетесата од Украина Љубов Василевна Голота се добитници на високото литературно признание, наградата „Книжевно жезло“, што ја доделува Друштвото на писателите на Македонија.
Наградата се доделува на поетски опус, а ќе биде врачена во јуни идната година, во рамките на Меѓународната поетска манифестација „Празник на липите“, а Писателската асоцијација на Македонија ќе објави и избор од поетското творештво на добитниците на оваа награда.
Поетот Србо Ивановски е роден 1928 година и е истакнат претставник на втората поетска генерација во современата македонска поезија. Автор е на голем број поетски, прозни и драмски дела. Дебитираше во 1950 година со книгата „Лирика“, а потоа, меѓу другите, ги објави и стихозбирките „Средби и разделби“, „Желби и меѓи“, „Бели крикови“, „Маѓепсан патник“, „ Пена од планината“, „Прстен на времето“, „Горчлив корен“, „Близу до животот“, „Близу до смрта“ и други. Добитник е на наградата „Кочо Рацин“, „13 Ноември“, „Стале Попов“, „Григор Прличев“ за поема и други.
Украинската поетеса Љубов Василивна Голгота е родена во 1949 година. Автор е на стихозбирките „Родена во степите“, „Пролетна рамнодневница“, „Гороцвет“, „ Прозорци“, „ „Жени и птици“, „Огледало“, „Озрачено со времето“ и други. Уредник е на списанието „Збор“, а добитник е на наградата „Владимир Мајаковски“ и „В.Сосјура“.ла/фп/15:55
Старословенскиот јазик не потекнува од Бугарија
ЕКСКЛУЗИВНО: МАКЕДОНИЈА ВО ЕВРОПСКАТА НАУКА ПРЕД ВТОРАТА СВЕТСКА ВОЈНА
Старословенскиот јазик не потекнува од Бугарија
Македонија е присутна во европската наука многу години пред формирањето на државите по Втората светска војна. Дел од фактите, кои се од огромно значење за нас, наскоро ќе бидат печатени од МАНУ, во делото "Откривање и проучување на Македонија во европската наука до формирање на македонските државни институции". ВЕЧЕР ексклузивно пренесува дел од книгата што ќе се појави следната година, преку презентациите на научниците присутни на истоимениот меѓународен собир
Оспорувањето на македонската теорија како долгогодишна официјална политика на повоената Бугарија, и потеклото на старословенскиот 
јазик се темите за кои говори и професор д-р Влоџимјеж Пјанка од Варшава.
- Мјечислав Малецки, првиот полски македонист, во својата незавршена книга за најстариот словенски книжевен јазик (1947 г.) подвлекува дека до почетокот на ХIХ век не се чувствувала потребата старословенскиот јазик, како и во кирило-методиевата доба, да се нарече поинаку отколку словенски. Тој генетски не бил поврзуван со бугарскиот јазик, како што се случи тоа при крајот на тој век, вели професорот Пјанка. Тој ја коментира и грешката на чешкиот филолог Јозеф Добровски, кој се смета за татко на славистиката. - Во 1822 г. Добровски изрази мислење дека старословенскиот јазик потекнувал од Бугарија (или од бугарско-македонско-српско наречје"). Меѓутоа тој немаше уште доволни знаења за тоа, бидејќи тогаш немаше уште ниту дијалектолошки испитувања, ниту доволни познавања од историјата на словенските јазици, а покрај тоа тој ги поистоветуваше предците на Србите со Прасловените, тврди полскиот професор, кој, како и многу научници, обрнува внимание и на книгите од Словенецот Облак и Малецки од Полска. "Македонската теорија, конечно, се потврди со објавувањето на двете студии од македонската дијалектологија. Авторот на првата (издадена посмртно) беше Словенецот Ватрослав Облак (Macedonische Studien - посмртно 1896 г., македонски превод: "Македонски студии", 1994 г.), а на втората Полјакот Мјечислав Малецки (Dwiegwary macedonskie (Suche i Wysoka), И дел 1932 г., II дел 1934г.), вели Пјанка.
Тој дава осврт и на политичкиот фактор во лингвистиката, кој, како што вели, трае и денес. "Пред повеќе од два века пред славистичката наука се постави прашањето за потеклото на старословенскиот јазик. Најголемиот дел од словенското население живееше тогаш, покрај малку достапната за европските научници Турција, во Русија и во многуте други германскојазични држави, од кои најголеми беа Австрија и Прусија, за кои земјите населени со словенските народи беа од голем политички интерес. Политичкиот фактор (од различни побуди и интереси) влијае врз оваа научна дисциплина се до нашето време", коментира Пјанка.
Оспорувањето на Македонската теорија од Бугарија
- И кога беше веќе утврдено дека основата на старословенскиот јазик е солунскиот говор, непризнавањето на постоењето на македонскиот јазик како посебен словенски јазик пречеше еднозначно да се уточни потеклото на старословенскиот јазик. Состојбата се промени по прогласувањето на македонскиот јазик како официјален јазик на Македонија во состав на Југославија во 1945 година. Меѓутоа оспорувањето на македонската теорија долги години беше официјална политика на повоената Бугарија, објаснува професор Пјанка.
За Русија старословенски - за Бугарија староблгарски!?
Во втората половина на ХIХ век се појавуваат првите старословенски граматики, хрестоматии и речници. Тие излегуваат на руски, француски и германски јазик. Руските научници се служат со термините како црковно-словенски или старословенски јазик. Во француските изданија е општо прифатено le vieux Slave. Во германскиот се јавува Kirchenslavisch, Altkirchenslavisch, но исто така Altbulgarisch и тоа кај А. Лескин (шест изданија од 1871 до 1922). Од Лескин овој назив го презеде Полјакот С. Слоњски, кој студираше кај него во Лајпциг (staroslowianski (starobulgarski)), но кај другите полски автори се употребуваа термините staroslowianski или staro-cerkiewno-slowianski. Терминот старословенски е прифатен во чешкиот и во хрватскиот јазик (staroslavenski), како и во другите словенски јазици. "Како што се гледа, терминот "староблгарски език", воведен официјално во Бугарија, потекнува од германскиот славист Аугуст Лескин (1840-1916). Тој се употребува и во наше време од некои западноевропски (главно германскојазични) лингвисти, како на пр. Ото Кронштајнер или Рудолф Ајцетмилер", вели професор д-р Влоџимјеж Пјанка.
Дејан ТРАЈКОСКИ
Вечер
Ракописната традиција во македонските цркви
Книгоиздателството "Македонска реч" од Скопје неодамна ја објави книгата на проф. д-р Добрила Миловска "Ракописната традиција во македонските цркви и манастири".
Во книгата, која е означена како прва, се претставени девет манастири во кои било создадено големо културно наследство - "Св. Јован Бигорски", Лесновскиот "Св. Архангел Михаил", Марковиот "Св. Димитар", "Св. Прохор Пчињски", "Св. Јоаким Осоговски", "Трескавец", "Зрзе", "Св. Пантелејмон" и Слепченскиот манастир "Св. Јован Претеча".
Освен куси податоци за историјатот на нивното настанување, за нивните градители и возобновители, во книгата се даваат податоци за ракописите и за нивните творци, односно за посветеноста и истрајноста на пишувачите, но и на нивната предаденост на писменоста и на христијанската вера.
Извор:Вечер
ЕКСКЛУЗИВНО: МАКЕДОНИЈА ВО ЕВРОПСКАТА НАУКА ПРЕД ВТОРАТА СВЕТСКА ВОЈНА
Европската славистика за Македонија и Македонците
Македонија е присутна во европската наука многу години пред формирањето на државите по Втората светска војна. Дел од фактите, кои се од огромно значење за нас, наскоро ќе бидат печатени од МАНУ, во делото "Откривање и проучување на Македонија во европската наука до формирање на македонските државни институции". ВЕЧЕР, ексклузивно, пренесува дел од книгата што ќе се појави следната година, преку презентациите на научниците присутни на истоимениот меѓународен собир
- Славистичката научна мисла многу рано продрела до суштинското прашање за етнитетот и културата на Македонците, вели академик Блаже Ристовски, во "Европската славистика за Македонија и Македонците до формирањето на македонската држава".
- Тоа го забележаа некои слависти, кои и аргументирано ги пласираа своите согледби во европската јавност. Тоа пак доведе до бурни полемики за јазикот, фолклорот, историјата и културата на Македонците што значително помогнаа да се вообличи претставата за македонскиот културно-национален ентитет. Ваквиот развиток го помогнаа и револуционерно -востаничките акции во Македонија и појавата на македонската научна мисла и практична дејност на словенската сцена. Дојде и до првите јавни признанија на македонскиот етнокултурен индивидуалитет - првин на словенско, а потоа и на меѓународно ниво. Така славистичката наука во текот на едно столетие внесе многу маглини во претставата за Македонија и Македонците, но истовремено и суштествено придонесе за нивната конечна национална и меѓународна афирмација", коментира академик Ристовски.
Тој говори и за Охридската архиепископија. "Бидејќи во шеријатска Турција беше битна припадноста на народот кон одредена црква, се покрена и прашањето за историјата на православните цркви, па и за историјата и карактерот на Охридската архиепископија. Интересот за јазикот го разбуди интересот за писменоста и книгата, па следствено и за училиштето и учебниците", вели академик Ристовски, и потенцира дека токму тука се судриле интересите на соседите и нивните европски поддржувачи. "Се родија националните пропаганди во Македонија, чии реперкусии се војните за дележ и последиците што се чувствуваат до денеска. Славистиката не остана невина во таа драматична историја", вели академикот.
За македонскиот преродбенски процес
- Славистката како наука е рожба на XIX век, па и нејзиниот однос кон Македонија и Македонците како субјекти во словенскиот и балканскиот свет се пројавува главно по Првото српско востание. Тоа се совпаѓа и со зголемениот интерес на Русија кон Босфорот и кон состојбите на словенскиот православен Балкан. Тоа е и времето кога почнуваат да се будат митовите кај балканските народи за историските државни реликти од далечното минато. Тогаш се зародува и македонскиот преродбенски процес, оптоварен со многу наслаги од многувековното недостатно диференцирано и именски национално уште недефинирано културно-историско наследство, објаснува академик Ристовски.
За славистиката и претензиите на соседите
- Во XIX век Македонија стана објект на разни интереси и предмет за акција на постепено артикулираните претензии на соседите. И заинтересираноста на славистиката се изразуваше во пазувите на таквиот развиток на овој дел на Европска Турција. Бидејќи и славистиката како наука се зароди и се разви главно во словенска Европа, таа не беше туѓа на големодржавните стремежи на Русија, но и на национално-политичката чувствителност на потчинетите, а веќе разбудени словенски народи, коментира Ристовски.
Дејан ТРАЈКОСКИ
ЕКСКЛУЗИВНО: МАКЕДОНИЈА ВО ЕВРОПСКАТА НАУКА ПРЕД ВТОРАТА СВЕТСКА ВОЈНА
Старословенскиот јазик не потекнува од Бугарија
Македонија е присутна во европската наука многу години пред формирањето на државите по Втората светска војна. Дел од фактите, кои се од огромно значење за нас, наскоро ќе бидат печатени од МАНУ, во делото "Откривање и проучување на Македонија во европската наука до формирање на македонските државни институции". ВЕЧЕР ексклузивно пренесува дел од книгата што ќе се појави следната година, преку презентациите на научниците присутни на истоимениот меѓународен собир
Оспорувањето на македонската теорија како долгогодишна официјална политика на повоената Бугарија, и потеклото на старословенскиот јазик се темите за кои говори и професор д-р Влоџимјеж Пјанка од Варшава.
- Мјечислав Малецки, првиот полски македонист, во својата незавршена книга за најстариот словенски книжевен јазик (1947 г.) подвлекува дека до почетокот на ХIХ век не се чувствувала потребата старословенскиот јазик, како и во кирило-методиевата доба, да се нарече поинаку отколку словенски. Тој генетски не бил поврзуван со бугарскиот јазик, како што се случи тоа при крајот на тој век, вели професорот Пјанка. Тој ја коментира и грешката на чешкиот филолог Јозеф Добровски, кој се смета за татко на славистиката. - Во 1822 г. Добровски изрази мислење дека старословенскиот јазик потекнувал од Бугарија (или од бугарско-македонско-српско наречје"). Меѓутоа тој немаше уште доволни знаења за тоа, бидејќи тогаш немаше уште ниту дијалектолошки испитувања, ниту доволни познавања од историјата на словенските јазици, а покрај тоа тој ги поистоветуваше предците на Србите со Прасловените, тврди полскиот професор, кој, како и многу научници, обрнува внимание и на книгите од Словенецот Облак и Малецки од Полска. "Македонската теорија, конечно, се потврди со објавувањето на двете студии од македонската дијалектологија. Авторот на првата (издадена посмртно) беше Словенецот Ватрослав Облак (Macedonische Studien - посмртно 1896 г., македонски превод: "Македонски студии", 1994 г.), а на втората Полјакот Мјечислав Малецки (Dwiegwary macedonskie (Suche i Wysoka), И дел 1932 г., II дел 1934г.), вели Пјанка.
Тој дава осврт и на политичкиот фактор во лингвистиката, кој, како што вели, трае и денес. "Пред повеќе од два века пред славистичката наука се постави прашањето за потеклото на старословенскиот јазик. Најголемиот дел од словенското население живееше тогаш, покрај малку достапната за европските научници Турција, во Русија и во многуте други германскојазични држави, од кои најголеми беа Австрија и Прусија, за кои земјите населени со словенските народи беа од голем политички интерес. Политичкиот фактор (од различни побуди и интереси) влијае врз оваа научна дисциплина се до нашето време", коментира Пјанка.
Оспорувањето на Македонската теорија од Бугарија
- И кога беше веќе утврдено дека основата на старословенскиот јазик е солунскиот говор, непризнавањето на постоењето на македонскиот јазик како посебен словенски јазик пречеше еднозначно да се уточни потеклото на старословенскиот јазик. Состојбата се промени по прогласувањето на македонскиот јазик како официјален јазик на Македонија во состав на Југославија во 1945 година. Меѓутоа оспорувањето на македонската теорија долги години беше официјална политика на повоената Бугарија, објаснува професор Пјанка.
За Русија старословенски - за Бугарија староблгарски!?
Во втората половина на ХIХ век се појавуваат првите старословенски граматики, хрестоматии и речници. Тие излегуваат на руски, француски и германски јазик. Руските научници се служат со термините како црковно-словенски или старословенски јазик. Во француските изданија е општо прифатено le vieux Slave. Во германскиот се јавува Kirchenslavisch, Altkirchenslavisch, но исто така Altbulgarisch и тоа кај А. Лескин (шест изданија од 1871 до 1922). Од Лескин овој назив го презеде Полјакот С. Слоњски, кој студираше кај него во Лајпциг (staroslowianski (starobulgarski)), но кај другите полски автори се употребуваа термините staroslowianski или staro-cerkiewno-slowianski. Терминот старословенски е прифатен во чешкиот и во хрватскиот јазик (staroslavenski), како и во другите словенски јазици. "Како што се гледа, терминот "староблгарски език", воведен официјално во Бугарија, потекнува од германскиот славист Аугуст Лескин (1840-1916). Тој се употребува и во наше време од некои западноевропски (главно германскојазични) лингвисти, како на пр. Ото Кронштајнер или Рудолф Ајцетмилер", вели професор д-р Влоџимјеж Пјанка.
Дејан ТРАЈКОСКИ
За вториот том од Собраните дела на Крсте Петков Мисирков во издание на МАНУ
Мудрото слово Мисирково
ГАНЕ ТОДОРОВСКИ
Во подготовка на академикот Блаже Ристовски, пред извесно време излезе од печат, во издание на МАНУ, вториот том од Собраните дела на Крсте Петков Мисирков. Колку за информација, веднаш ќе напоменеме, дека пред две години (во текот на 2005 година) беше објавен првиот том на Мисирковите „Собрани дела“, исто така во издание на МАНУ. Замислата на редакторот е едицијата да содржи вкупно шест томови: 1. Текстови на македонски јазик (1900-1905), 2. Печатени истражувања и статии (1898-1909), 3. Објавени статии и одзиви (1919-1926), 4. Ракописно наследство (истражувања, документи, писма и материјали), 5. Животот и делото на Крсте Мисирков 1 и 6. Животот и делото на Крсте Мисирков 2. Во предговорот кон првата книга од изборот приредувачот предочува дека „така претставено целокупното дело на К.П. Мисирков не само што ќе претставува панорама на македонскиот културно-национален развиток во еден клучен период од нашата историја, туку ќе стават крај и на разновидните употреби (и злоупотреби) на мислата и делото на Мисирков во последниве сто години. Македонскаа наука и' го должи тоа на македонската и на странската заинтересирана јавност, а македонскиот народ треба да ја знае полната историска вистина и за Мисирков и за себе“.
Постојаните факти говорат дека ние, Македонците, како општествена јавност која познава повеќе постоења на цели шеесет и две години континуиран и регуларен слободен развиток, еве, дури сега, во финалните години од првата деценија на 21. век почнуваме да добиваме целосна претстава за делото на гласовитиот идеолог на нашата национална самобитност! По се' личи кобната дистанца од еден век во користење на изворната фактографија за нашите претходници е неизбежниот ракурс на нашето самопознавање, па на овој план малку ни помагаат и знајбите од теоријата за забрзаниот развиток на општествата што доцнат со правовремена појава на историската сцена. Како и да е - тоа е што е!
Вториот том на „Собраните дела“ од Крсте Мисирков, објаснет содржински преку поднасловот „Печатени истражувања и статии (1898-1909)“ го расветлува почетниот период на Мисирковата научна и публицистичка актива и фрла широк сноп светлина врз стартот на нашиот национален пророк во светот на науката. Книгата содржи вкупно четиринаесет прилози, пишувани главно на руски јазик и делумно на бугарски. Прилозите се преведени на македонски јазик од Блаже Ристовски, Билјана Ристовска Јосифовска и Вангелија Десподова. Првиот текст е публикуван во текот на 19. век (1898) и го најавува раѓањето на визионерот што во лингвистиката, етнографијата и историографијата допрва ќе внесува во научната мисла на Словенскиот Југ недоумици и причини за горешти јавни расправи. Тоа е статијата „За значењето на моравското или ресавското подрачје за современата и историска етнографија на Балканскиот Полуостров“ - научното деби на Мисирков, негов старт во сферата на јавните ангажмани, со кои ќе ја исполнува идната прва четвртинка на 20. век. Прилогот е публикуван на руски јазик во списанието „Живаја старина“, кое излегува во руската престолнина, Санкт Петербург, уредувано од Владимир Иванович Ламански, иден негов духовен ментор и морален прикрепник. Потоа следат прилозите: „Можностите за решение на балканското прашање“, „Неколку збора по повод научната експедиција во Македонија“ и друго. Шест прилози му се посветени на рускиот конзул Александар Ростковски, убиен во Битола во почетокот на 1903-та година. Во блокот на статиите публикувани помеѓу 1898-1904 г. е вместена познатата расправа на Мисирков - „Економските причини за македонското движење“ и „За српско-бугарското братимство“. Вториот блок статии, вкупно пет на број, проблемски се поврзани со теми за потеклото на името Словени, за наставата по историја на Словените во руските средни училишта, за пограничните линии помеѓу бугарскиот и српско-хрватскиот јазик и народ, за основите на едно српско-бугарско зближување, а најголемата по обем и најпривлечна по содржина статија (од преку 120 страници) е „Јужнословенски епски преданија за женидбата на кралот Волкашин во врска со прашањето на причините за популарноста на кралот Марко кај Јужните Словени“. Статијата е објавена на руски јазик во Одеса.
Како вовед во вториот том од Избраните дела на Мисирков е објавен прилогот на Блаже Ристовски „Објавената истражувачка и публицистичка дејност на К.П. Мисирков“ (стр. 5-20), во кој ни се поднесени на увид факти од функционално значење за познавање на материјата што за првпат на македонски јазик се објавува. Во прилогот се даваат и поопшти дефиниции за научно-истражувачкиот профил на „визионерот на нашата сегашнина“ и за „идеологот на македонската современа нација и држава“, за „кодификаторот на нашиот денешен македонски литературен јазик и правопис“, за „најподготвениот македонски славист и прв национален комплексен истражувач на македонската филологија, историја, етнографија и фолклор“, воопшто човекот кого што Македонија, за жал, се уште целосно не го познава...
Бездруго, формулациите (издашни и штедри) на приредувачот на изданието, Блаже Ристовски, со призвук на јавни комплименти и елоквентни суперлативи, воопшто не се никаква вербална пренагласка, имено поради најобичниот факт што до денов - денешен Мисирков поцелосно не ни е достапен. Академикот Блаже Ристовски, гласовито име на македонската современа народонаука и културологија, извесен како долгогодишен и суверен познавач и проучувач на животот и делото на Крсте Мисирков (1874-1926) го продолжува објавувањето на интегралниот книжевно-историски и публицистички опус на идеологот на македонската нација и првиот најсестран коментатор и толкувач на историскиот развиток на македонската нација. Издавањето на вториот том од Мисирковите „Собрани дела“ е уште една светла точка во серијалот на тие негови перманентни напори да ни се доближи како практичен компендиум Мисирковата мисла. Годинава 2007-ма, бездруго, ќе остави бликотна и блескотна трага во посестраниот зафат нашето време и средина да му се оддолжат поосмислено и поорганизирано на Пророкот од Пела: Фондацијата на филантропот Велија Рамковски му подигна среде Скопје монумент (дело на скулпторот Боро Митриќевски), го објави делото „За македонцките работи“ во голем, енормен за наши издавачки услови тираж од преку 50.000 примероци, а Државниот архив на Република Македонија ги објави „Писмата на Мисирков“ од периодот 1912-1917 година, откриени во руските архиви од страна на историографот Растко Терзиоски (Скопје, 2007, стр., 278). Изданието е билингвално (на руски и македонски) и раскошно ни ги збогатува знајбите за Мисирков.
Пасионираната посветеност на академикот Блаже Ристовски во проучувањето на животот и делото на Крсте Мисирков трае повеќе од пет децении и претставува уникатен, единствен во својот вид, исклучив и недостигнат, недосежен и неспоредлив пример и образец на сестрано, системно и континуирано истражување, кое долго и долго ќе самее во тековите на современата наша научна мисла како апсолутен творечки дострел и врв. Сето тоа ни влева силна надеж дека набргу ќе го дочекаме целокупниот Мисирков како знајба што ќе ни ја врати вербата во историската оправданост на нашето постоење.
Постојаните факти говорат дека ние, Македонците, како општествена јавност која познава повеќе постоења на цели шеесет и две години континуиран и регуларен слободен развиток, еве, дури сега, во финалните години од првата деценија на 21. век почнуваме да добиваме целосна претстава за делото на гласовитиот идеолог на нашата национална самобитност! По се' личи кобната дистанца од еден век во користење на изворната фактографија за нашите претходници е неизбежниот ракурс на нашето самопознавање, па на овој план малку ни помагаат и знајбите од теоријата за забрзаниот развиток на општествата што доцнат со правовремена појава на историската сцена. Како и да е - тоа е што е!
Вториот том на „Собраните дела“ од Крсте Мисирков, објаснет содржински преку поднасловот „Печатени истражувања и статии (1898-1909)“ го расветлува почетниот период на Мисирковата научна и публицистичка актива и фрла широк сноп светлина врз стартот на нашиот национален пророк во светот на науката. Книгата содржи вкупно четиринаесет прилози, пишувани главно на руски јазик и делумно на бугарски. Прилозите се преведени на македонски јазик од Блаже Ристовски, Билјана Ристовска Јосифовска и Вангелија Десподова. Првиот текст е публикуван во текот на 19. век (1898) и го најавува раѓањето на визионерот што во лингвистиката, етнографијата и историографијата допрва ќе внесува во научната мисла на Словенскиот Југ недоумици и причини за горешти јавни расправи. Тоа е статијата „За значењето на моравското или ресавското подрачје за современата и историска етнографија на Балканскиот Полуостров“ - научното деби на Мисирков, негов старт во сферата на јавните ангажмани, со кои ќе ја исполнува идната прва четвртинка на 20. век. Прилогот е публикуван на руски јазик во списанието „Живаја старина“, кое излегува во руската престолнина, Санкт Петербург, уредувано од Владимир Иванович Ламански, иден негов духовен ментор и морален прикрепник. Потоа следат прилозите: „Можностите за решение на балканското прашање“, „Неколку збора по повод научната експедиција во Македонија“ и друго. Шест прилози му се посветени на рускиот конзул Александар Ростковски, убиен во Битола во почетокот на 1903-та година. Во блокот на статиите публикувани помеѓу 1898-1904 г. е вместена познатата расправа на Мисирков - „Економските причини за македонското движење“ и „За српско-бугарското братимство“. Вториот блок статии, вкупно пет на број, проблемски се поврзани со теми за потеклото на името Словени, за наставата по историја на Словените во руските средни училишта, за пограничните линии помеѓу бугарскиот и српско-хрватскиот јазик и народ, за основите на едно српско-бугарско зближување, а најголемата по обем и најпривлечна по содржина статија (од преку 120 страници) е „Јужнословенски епски преданија за женидбата на кралот Волкашин во врска со прашањето на причините за популарноста на кралот Марко кај Јужните Словени“. Статијата е објавена на руски јазик во Одеса.
Како вовед во вториот том од Избраните дела на Мисирков е објавен прилогот на Блаже Ристовски „Објавената истражувачка и публицистичка дејност на К.П. Мисирков“ (стр. 5-20), во кој ни се поднесени на увид факти од функционално значење за познавање на материјата што за првпат на македонски јазик се објавува. Во прилогот се даваат и поопшти дефиниции за научно-истражувачкиот профил на „визионерот на нашата сегашнина“ и за „идеологот на македонската современа нација и држава“, за „кодификаторот на нашиот денешен македонски литературен јазик и правопис“, за „најподготвениот македонски славист и прв национален комплексен истражувач на македонската филологија, историја, етнографија и фолклор“, воопшто човекот кого што Македонија, за жал, се уште целосно не го познава...
Бездруго, формулациите (издашни и штедри) на приредувачот на изданието, Блаже Ристовски, со призвук на јавни комплименти и елоквентни суперлативи, воопшто не се никаква вербална пренагласка, имено поради најобичниот факт што до денов - денешен Мисирков поцелосно не ни е достапен. Академикот Блаже Ристовски, гласовито име на македонската современа народонаука и културологија, извесен како долгогодишен и суверен познавач и проучувач на животот и делото на Крсте Мисирков (1874-1926) го продолжува објавувањето на интегралниот книжевно-историски и публицистички опус на идеологот на македонската нација и првиот најсестран коментатор и толкувач на историскиот развиток на македонската нација. Издавањето на вториот том од Мисирковите „Собрани дела“ е уште една светла точка во серијалот на тие негови перманентни напори да ни се доближи како практичен компендиум Мисирковата мисла. Годинава 2007-ма, бездруго, ќе остави бликотна и блескотна трага во посестраниот зафат нашето време и средина да му се оддолжат поосмислено и поорганизирано на Пророкот од Пела: Фондацијата на филантропот Велија Рамковски му подигна среде Скопје монумент (дело на скулпторот Боро Митриќевски), го објави делото „За македонцките работи“ во голем, енормен за наши издавачки услови тираж од преку 50.000 примероци, а Државниот архив на Република Македонија ги објави „Писмата на Мисирков“ од периодот 1912-1917 година, откриени во руските архиви од страна на историографот Растко Терзиоски (Скопје, 2007, стр., 278). Изданието е билингвално (на руски и македонски) и раскошно ни ги збогатува знајбите за Мисирков.
Пасионираната посветеност на академикот Блаже Ристовски во проучувањето на животот и делото на Крсте Мисирков трае повеќе од пет децении и претставува уникатен, единствен во својот вид, исклучив и недостигнат, недосежен и неспоредлив пример и образец на сестрано, системно и континуирано истражување, кое долго и долго ќе самее во тековите на современата наша научна мисла како апсолутен творечки дострел и врв. Сето тоа ни влева силна надеж дека набргу ќе го дочекаме целокупниот Мисирков како знајба што ќе ни ја врати вербата во историската оправданост на нашето постоење.
извор: „Утрински весник“
Брилијантна интермедијална синтеза
За изложбата „Санктус“ на митрополит Методиј Златанов во „Мала станица“
ЗЛАТКО ТЕОДОСИЕВСКИ
Прашање е колку проектите (не само) од овој тип може да се подведат под вообичаената одредница „изложби“ - поим што кај нас некако стекна толку широко „граѓанско право“ (па дури и се вулгаризира!) што ја загуби вистинската смисла. Тоа апсолутно го потврдува и најновиот проект на Митрополитот Методиј Златанов, упатувајќи не повеќе на истражувачките аспекти на „семантичките вредности на универзалните јазици“, на интермедијалноста и интертекстуалноста, на „можностите на јазикот на симболите и неговата хиперсемантичност“... Но, од друга страна, овој проект на Митрополитот Златанов колоквијално наречен „изложба на визуелна поезија“ е и за гледање односно допушта / истражува и чисто визуелни сензации, па повторно го амнестира поимот „изложба“.
Како и да е, македонската средина нема големи искуства со т.н. визуелна поезија. Особено не визуелно експонирана / презентирана на начин како што тоа го прави Златанов. Едновремено македонската средина нема големи искуства и со свештени лица во улога на уметници / визуелни творци, што пак на овој проект му дава дополнителен шарм и специфична тежина. Сепак, Митрополитот Златанов е веќе етаблирана (авангардна) уметничка фигура на македонската (неконформистичка) сцена, со веќе богата творечка биографија (почнувајќи од 1986), главно во доменот на презентацијата на неговата визуелна поезија.
Роберт Алаѓозовски - авторот на предговорот во каталогот - го именува овој проект на (поетот) Златанов како најнов во неговиот „поетски корпус“. Поточно, базата на целиот проект беспоговорно е поетска, музичко - музиколошка, а жанровски го акцентира реквиемот како претекст за интермедијална синтеза на литературата, визуелната уметност и графичкиот дизајн. Но, едновремено, мора да се потенцира дека самата суштина на проектот се пронаоѓа во реквиемот не само како музиколошка форма / жанр туку како напластување на божествените музички традиции - латинската, православната, на културолошки традиции итн. Или, во одреден степен, целиот проект на Златанов е доста херметично поставен, односно неговото следење бара широки предзнаења од повеќе области.
Но, во случајов, а бидејќи проектот е именуван (и) како „изложба“, може да се посматра и („исклучиво“) како визуелни графизми - графички „структури“ на бела основа, компјутерски генерирани графички (нотни) записи комбинирани со (за многумина) загадочни текстуални кодови. Во ваков контекст (не само) овој проект на Златанов уште еднаш упатува на авангардната ликовна традиција од почетокот на минатиот век - особено руската авангарда, на брилијантните остварувања на футуристите и конструктивистите (на пр. Ел Лисицки), на споевите на ликовното и поезијата (Мајаковски, Хлебников, Пуни ...), на делата од работилницата УНОВИС, на некои искази на Мајаковски во „Писмото за футуризмот“ (1922): „да се револуционизира синтаксата ... да се обнови семантиката на зборовите и групите зборови ... да се искаже плакатноста на зборовите итн„. Во секој случај уште едно несекојдневно доживување на харизматичниот Митрополит Златанов, исказ што враќа надежи во македонските творечки можности.
Отворена изложбата „Санктус“ на митрополитот Методиј Златанов
Прексиноќа во галеријата „Мала станица“ се отвори изложбата на визуелна поезија насловена „Санктус“ на митрополитот Методиј Златанов. „Санктус“ претставува тематска ретроспектива на поетски творби кои авторот ги создавал од 1987 година до денес. На впечатливата изложба, која ќе биде поставена до крајот на октомври, доминираат дела од најновата, осма по ред поетска книга на Златанов под наслов „Doubletree Requiem“. Централно место, пак, завземаат четирите квартети ’Санктус’ по кои е и насловена изложбата.
За поетскиот корпус-партитура на „Даблтри реквием“, авторот Методиј Златанов вели: „Идејата за ’Даблтри реквием’ е низ составувањето на комплетна партитура за реквием, како стандарден мзуички жанр, да истражува во контекстот на еден особен музички идиолект-интермедијалитет-кој ќе биде третиран како визуелна, а во одредени ставови од реквиемот и како конкретна поезија, со можност, овој поетско-музички материјал да се прочита и како конвенционално музичко дело податно за сценско изведување“.
Изложбата „Санктус“ прексиноќа ја отвори Маја Крстевска, директорот на Националната галерија на Македонија која се јавува како организатор. (Т.И.)
Академик Петре М. Андреевски одликуван со Орден за заслуги за Македонија
Скопје, 9 октомври (МИА) - Петре М. Андреевски ќе биде запишан во историјата на овој народ како еден од неговите најголеми духовни архитекти. Една година од неговото физичко заминување, сведоци сме дека ниту една буква од неговото восхитувачко книжевно наследство не изгуби од својот сјај и од својата актулност и почитуваност. Напротив, истите зборови во неговите дела стануваат уште посилни и попрочитани.
Тоа денеска го истакна претседателот Бранко Црвенковски кој го одликуваше постхумно академик Петре М. Андреевски - творецот кој остави врвни остварувања во поезијата, романот, расказот и драмата. Орденот за заслуги за Македонија Црвенковски и го врачи на сопругата на писателот, Загорка, која во име на семејството се заблагодари за високото признание.
- Петре М. Андреевски беше волшебник со зборовите. Неговата верба во историските корени на македонскиот јазик беа оние одгласи од минатото кои денес ги имаме во неговата поезија и проза. Тие се израз на неговата воодушевеност од големината на јазикот. Неговите се дела се вистински јазични мозаици, во кои авторовата вештина на редоследот на зборовите се неговото волшепство, кое не минува покрај нас како ѕвезда во залез, туку како светлина-патоказ која станува се посилна. Можеби затоа неговите зборови секогаш звучат толку познато, но сепак секогаш кажуваат нешто ново, рече претседателот на државата.
Според академик Героги Старделов, Андреевски во својата литература ја создал најсеопфатната метафора за Македонија и за нејзиниот народ. - Таа метафора се вика Пиреј, тревата што колку и да ја корнеш, никогаш не ќе ја докорнеш и уништиш, зашто ништо не ја ништи таа трева. Со тоа, таа метафора, го преобрази и преосмисли трагизмот на овој народ во негов херојски чин... Неговите романи и неговите песни како да бдееја над Македонија и над сонот за неа. Брзаше да ја досони во својата литература, свесен, како што ќе станеме свесни сите еден ден, дека неа, во нејзиниот историски сеопфат, ја има само во литературата, толку историски неодминливо е сочуван во неа нејзиниот национален и естетски легитимитет, рече Старделов.
Свечената церемонија на врачување на Орденот беше збогатена со извадоци од творештвото на Петре М. Андреевски, прочитани од актерот Никола Ристановски.
Андреевски почина лани на 25 септември, на 72 години. Роден е во 1934 година во демирхисарското село Слоештица. Работел како уредник во Македонската телевизија и во списанието „Разгледи". Членуваше во Македонската академија на науките и уметностите, во Македонскиот ПЕН-центар и во Друштвото на писателите на Македонија.
Во неговиот обемен поетски опус се стихозбирките „Јазли" (1960), „И на небо и на земја" (1962), „Дениција" (1968), „Дални наковални" (1971), „Пофалби и поплаки" (1975), „Вечна куќа" (1987) и „Лакримариј" (1999). Автор е на книгите раскази „Седмиот ден“ (1964), „Неверни години" (1974) и „Сите лица на смртта" (1994), на романите „Пиреј" (1980), „Скакулци" (1983), „Небеска Тимјановна" (1988), „Последните селани" (1987) и „Тунел" (2003), книгата „Драми" (1984), во која влегуваат „Време за пеење" и „Богунемили". Напишал и две збирки стихови за деца „Шарам барам" и „Касни порасни". Остана недовршен неговиот роман „Бежанци“.
Објавени се повеќе избори од неговиот книжевен опус, а во 1984 година му беа објавени избрани дела во пет тома. За романот „Последните селани“ беше македонски кандидат за книжевната награда „Балканика“. Застапуван е во сите антологии на македонската поезија објавувани кај нас и во светот. Добитник е на наградите „11 Октомври", „Браќа Миладиновци" (двапати), „Рациново признание", „Стале Попов" (двапати) и на наградата „Книжевно жезло" на Друштвото на писателите на Македонија.
Претседателот Бранко Црвенковски досега со ордени ги одликуваше претседателите на Република Македонија Киро Глигоров и Борис Трајковски (постхумно), Македонската православна црква, Филозофскиот факултет во Скопје, две бригади во составот на Армијата на Република Македонија, Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, а им додели и медали на шестмина членови на странски академии на науки и уметности за афирмација на македонскиот јазик и култура во нивните земји. хс/дма/14:47
Посети: {moshits}
Милоста на снегот
Маја Белева
|
И така, ако вие со Христа умревте за световните стихии, тогаш зошто се препирате, како уште да живеете во светот: не се фаќај, не вкусувај, не пипај! ( Кол. 2, 20-21)
Опис на фотографија: Белина. Смирени женски ликови во долги бели хитони. Сите подготвени да го примат монашкиот потстриг. Нивните коси допираат речиси до земи. Наоколу снег. Во тој миг помалку несвесно како да ми се споија во душата сите дотогаш прочитани приказни за прицезите и самовилите. Си реков да тоа е тоа, ете го добив одговорот. Значи тие сепак, постојат. Тоа беше само во тој момент. А потоа разбрав колку е величествено да се откажеш од она што ги нуди светот. Немора да се мажиш/жениш и да живееш според наметнатите стреотипи од кои ти се крева косата на главата и тоа не е најглавната претпоставка на твоето живеење. Слобода. Оковите паднаа. Излезот постои.
Потоа, следеа многу патувања и тие запознавања, за кои претходно копнеев, се остварија, а сето тоа откровение толку важно во мојот живот е поврзано со белината. Еве зошто?
Ќе зборувам за едно време на крајот од годината. Божиќниот пост беше во тек. Случувањата однадвор беа едноставни. Единствената разлика беше таа, што наутро и навечер читав молитви пред божницата и се поучував во т.н. духовен живот, имено веќе имав и духовник. Не помислував дека толку неочекувано и толку радосно ќе ја доживеам благодатта како тоа утро кое ќе го задржам засекогаш во своето паметење. Беше паднал првиот снег таа зима, тоа утро. Чуството го паметам. Се израдував како дете. Зарем толку да се израдувам на еден обичен факт како прв снег? Но, полека ми стана јасно дека милоста Божја се изли над нас тоа особено утро. Се слеаа милоста, благодатта и снегот. Тогаш ми се отвори и душата за поимањето на Бога како Отец, како татко Кој ги љуби своите чеда. Мојата соба стана толку топла и исполнета со сребреникава светлина, што и душата започна да ми се затоплува. Ја зедов книгата и ги читав Поуките од Старец Силуан.
Да продолжам за снегот. Од она мое изненадување со првиот снег, почнав да го доживувам као милост Божја. И понанаму ја доживував благодатта преку снегот. Како да сакаше Господ преку тој контраст на ладниот снег и топлината на благодатта, да ме утеши во тогашната мојата лудост и неразбирање, трчање за ништо. Ситните снегулки искреа допирaјќи ги најразличните површини наоколу паѓајќи, a притоа и моето палто, моето лице, глава. Го доживеав ситниот снежец како порака. Неможев тогаш да разберам што значи ближниот за мене, се мачев долго, долго....Тогаш плачев, но, утехата ја чуствувам дури сега. Сета земја тогаш беше покриена со тенок сребреникав снежен слој и вистинскиот зимски снег сеуште се навестуваше. Барем таа зима. Потоа, го читав житието на Свети Серафим Саровски и случката со неговиот ученик Мотовилов и сето тоа доживување го преточив во една моја аматерска илустрација на Преподобниот.
Импресии: Филмовите на Тарковски се, може да се каже, едно виртуозно музичко и сликовно дело за потсвеста на човекот (особено филмот ”Соларис”). Дело за маката на возрастувањето, она вистинското, здравото, во Бога. Сите ние сме понекогаш сеуште (доволно често) малечки деца во скутовите на своите родители. Тие пак, можат или да нí помогнат да пораснеме или упорно да нè попречуваат во тоа. Филмовите на Тарковски се филмска слика за душата, преку која е претставена паднатата човечка природа како се бори да се очисти до сјајот на нејзината првосоздадена убавина. Очигледна е сличноста со Библијата на оваа филмска миметичка слика, притоа, со задржување на сите главни изворишта податни за уметничко обликување. Архетипските компоненти на душата тука, се навестени преку сликата на музикалното одлевање/течење на водите (во повеќето филмови) и нивниот толку моќен архетипски звук, а пак, сликата на создавањето на светот чинам, преку бескрајноto мирно лелеење на водата, која минувајќи, течејќи и слевјќи се, во секоја стотинка од кадарот понатаму...преку длабочината на зеленилото, тивката пенливост и рефлективното понирање и одблеснување ја навестува творечката моќ на исто толку, ако не и безмерно повеќе убавиот нејзин Творец. Тоа не е некоја многу длабока вода кај Тарковски, тоа се кристално проѕирни поточе или рекичка исполнети со најразлични дребулии, зелени и кафеави листови, како и уметнички неидентификувани ефемерни делови кои нежно брановидно треперат. Во филмот ”Сталкер” пак, човекот е прикажан во еден речиси ренесансно величенствен модус, (секако овојпат е мошне очебијно присутно и страдањето и радостотворната тага) како лежи во водата (таа пак сега ја отсликува неговата духовна состојба), и е во некоја интимна врска со неа, и секој негов дел е пласитчно потенциран, преку тоа рефлектирање и оцртување со неа, извирање од неа. Сè е ладно и поразително промрзнувачки, дури и грдо и нечисто. А, сите тие урнатини и пустелии што ги има наоколу ја симболизираат внатрешната состојба на паднатото човештвото. Мене тоа најмногу ми наликува на фреска на паднатиот човекот во боготрагање.
Ние како бегалци од градот, сакајќи да ја избегнеме сета онаа бркотница и метеж околу прославувањето на ”новата година”, се упативме во манастирот Свети Архангел Михаил во Прилеп. Тој оддалеку се забележува како да е врежан во карпите. Самиот приод до него, ако се оди пеш е многу величествен. Најпрво Варош, а потоа следи патчето кое води кон манастирот и е украсено со расфрлани карпи наоколу, кои ја навестуваат убавината на Марковите кули. Самиот пак манастир е вистинско чудо на убавината. Литургијата тогаш се одвиваше во најголемата просторија на конакот и изобилува со многу порзорци, во стилот на старата македонска градба. Уште кога свештеникот ја започна вечерната служба, тивкиот снежец почна да се излева од наведнатите облаци. Големиот чадрак околу кого е концентрично поставен целиот конак, нí го откриваше погледот кон бескрајно разлеаното Прилепско поле, кое полека започна да белее. Глетката која постепено се исцртуваше низ тој поглед го одземаше здивот. Се стопија во едно боите на квечерината на таа ноќ на бдението, мирисот на зимата и излевањето на снегот. Сите кои бевме таму чуствувавме особена молитвена извишеност, можеби од самиот факт на неприпаѓање на светот, исчекорување надвор од насилно зацртаните граници на поимање. Ми се чини бевме толку тивки, бело-сребреникави и радосни, како снегот кој надвор се ронеше изобилно. Бевме толку неземно присутни и прозрачни, во топол молитвен пламен.
Некаде околу полноќ литургијата беше на средина, а белината и дебелината на снежниот навев го достигна својот најголем интезитет на убавината изгледајќи како едно големо бело огледало на небото, во согласие со изгледот на полето. На тоа бдение во таа ладна зимска ноќ, во манастирот во Варош, снегот и благодатта не се штедеа да ги утешат нашите жедни души и покрај тоа што телата нí трепереа од големиот студ. Ој, бело поле Прилепско, со белината врежано во мојата душа, таа ноќ, низ белите снегулкави точки од бисери благодатни, залог си за милоста на Бога кон нас бедните луѓе!!!!! Споредба: Филмот "Носталгија" од Тарковски зборува за тоа колку човекот е вусшност кревок. Колку неизмерно многу му е потребно духовното раководстство, да не се изгуби во големините на светов. Зборува за тоа колку малку нè дели од правилното поимање и живеење на верата од лудилото. Колку во него се искрено прикажани меѓучовечките односи, особено помеѓу една жена поклоничка на својот непреобразен ерос и еден човек кој е многу кревок навидум, но внатре во себе се чини морално непобедлив. ”Носталгија” зборува на длабок филмски јазик, колку е потребно да се разоткрива човековата совест и потсвест и колку многу е јака и функционира беспрекорно интуицијата во најпотребните, пресудни моменти во животот на човекот, особено кај оние луѓе кои го имаат поставено својот живот на здрави духовни основи. Како кога царува духовното се бришат видливите граници и надворешниот видлив свет се сведува на символ или корупка. Сепак, на крајот повторно, пораката е дека човекот е многу кревок и потребно му е видливо сведоштво на неговата вера. Поразително таговна и вистинита е крајната сцена која се одигрува во манастирот, кога ”носталгичниот” се враќа три пати да го изоди патот со запалената свеќа. Пораката е всушност дека не треба се поигруваме со својот живот кој нí е дар, туку дека треба секој момент да го користиме за да ги чиниме добро, најдобро што можеме, нештата кои ни се доверени. На крајот главниот јунак умира, откако ќе го стори единственото можно во тој момент, со кое ќе се постави над темните облаци кои го наткрилуваат светот, и кое можеби му преостанува за да ја победи носталгијата која го пробола зсекогаш неговото битие. Пресврт: Нашите родители неможат да не разберат зошто одеднаш вака чудно почнавме да се однесуваме. Зошто не сме повеќе нивните мали маскоти со кои тие насекаде само се фалеа. Зошто станавме толку непоколебливи и се опираме на медиумски промовираниот начин на живот. Неможат да разберат зошто ”умревме и нашиот живот е сокриен во Христа” (Кол. 3, 3). Неможат да разберат одкаде пак таа жед за духовното. Ним сосем им е во ред овој свет. Си го тераат социјалистичкот принцип и воглавном ќеифот. Немаат намера да се променат. За таквите обично се вели: после мене потоп! Сите нивни дела и постапки треба да се сфатат најсериозно и со најголема почит, а тие самите пак не должат ништо. Од ништо во ништо. Празнотија и ладнотија.
Затоа и снегот е потопол од таквиот живот и ставови.
Антистрофа: Денес луѓето најчесто се трудат својата потреба за неминливост да ја задоволат најчесто со снимање на своите семејни свечености со видео камери, притоа правејќи се себеси небаре се холивудски ѕвезди, а фото-апаратите речиси се присутни секаде и во секоја прилика. Порано луѓето имале по-ословесени ставови во целина, се разбира ако биле воцрковени, па така и кон сликањето или фотографирањето. Сето тоа се правело смирено и со некој повозвишен смисол. Луѓето денес како да заборавиле колку е важен стремежот кон вечноста преку украсувањето на внатрешниот човек, па целосно се завртиле кон надворешноста.
Тие особено тешки години од животот јас се утешував во текот на целата година со онаа божиќна радост и милост на снегот која ми се откри. Знам дека со ништо не ја бев заслужила. Годините си минаа часкум, а јас незнаев дали е Божиќ или Великден. Тоа време кога благодатта нí се дава дарум, во сеќавањето го доживувам како боите Христовата икона: сината и црвената. Навистина имаа право постарите верни за почетничката благодат. Потоа доаѓа периодот во кој духовниот труд функционира поинаку.
Бело езеро: во ова писание за белината и благодатта одговара и атрибутот кој најчесто му се додава на Охридското езеро. Уште во пределите ко водат накај езерото се насетува некаква бела светлина која ја навестува, така да кажам, грандиозната белина од благодат присутна крај езерото. Сî околу езерото и околните манастири се капе во таа бела светлина. Кога првиот пат го посетив Охрид и зачекорив во Црквите и манастирите, носев со себе фотоапарат. Моите пријатели ми беа водичи и одлично се снаоѓаа во таа улога. Јас пак сакав сите нив во тој волшебен амбиент да ги фотографирам. Се зачудив што на некои од нив тоа им беше дури и пријатно. Фотогафиите и ден денес ми нудат прекрасни спомени. Мислам дека и тие имаат дел од нив.
Господ ме утешуваше, кога сеуште талкав како изгубено и распојасано сираче дошепнувајќи ми ги во внатрешноста сеќавањата на моето осаменичко детство. За зимските ноќи кои беа преисполнети со снежни навеви. Тогаш сакав да си легнувам на каучот во кујната затоа што беше сместен под прозорецот. Да, и тогаш неизбежната улична светлика ми го откриваше тој прекрасен бескраен снежен бел свет. Не можам да определам дали ги следев аглите под кои ветрот го расфрлаше наносот од снег или пак бев маѓепсана од неизмерниот број на ситните снегулки. Сепак го чуствував тој момент, таа средба со нив преку прозорецот како мошне присна, блиска, како шепотење. Како говор кој мене ми е упатен. И така моето ранливо детско срце се утешуваше, исто како што и сеќавањето на тоа сега ме утешуваше.
Имаше пак, некои периоди во мојот живот кога духовната борба достигнувше некаква крајна граница и одмерувањата мораа да започнат со оние кои нí нанесуваа најмногу болка. Милоста Божја ја чуствував постојано, а однадвор тоа изгледаше така бледникаво и неимпозантно. Единствените украсени божиќни елки за кои знаев тогаш беа светликавите елки од лампиони низ осамениот град, а за време на велигденските празници трошните црвени јајца го красеа само фрижидерот.
Паралела: Господ ме поучи и со осознавњето на тоа дека бракот може вистински љубовно да функционира само ако е крунисан со венчание во Црква. Само така заедницата помеѓу двајца луѓе не ќе постане заеднички пекол. Само преку живеењето на маченичкот етос, бракот се осветува и станува благословен.
Ниските зимски температури носат и позитивни работи. Напати првиот поглед по будењето нí го разубавува со смрзнати шари украсениот прозор. Ако добро си ги прочитаме утринските молитви, целиот ден нí минува проткаен со таа радост, радост на смрзнатите зимски шари. Се чуствуваме заштитени и не нí е тешко да ги извршиме и најтешките обврски. Во прошетките под тмурните зимски облаци, ќе не израдува непоколебливоста и изразитата убавина во зима на зимзелените дрвја. Тоновите на нивото зеленило и полните ливчиња, игличките и бобинките, како да нí даваат сила и ние да издржиме. Оти секое годишно време е убаво на свој начин.
Ексод: Веќе подолго време внатрешнатa светлина и благодатта се заменети или затскриени со рефлектори и неони. Внатрешната убавина е засенета со шминка, гардероба и фризура. Се чуствуваме видени само ако нé има на телевизија или во весник, а прифатени ако наликуваме како оние кои не бомбардираат од рекламите и комерцијалните филмови. Се чуствуваме претставителни ако сме средени однадвор, или ако се прошетаме на добро осветлени и луксузни места. Во каква состојба се наоѓа нашата душа не ни е воопшто важно. Дали Бог нé видел, тоа е прашањето? 
|
Премин Портал
Објавено на: 2006-12-02
ТРИ
Софија Грандаковска
Од збирката Препечено сонце
ТРИ
Надевајќи се
Сè станува полесно
Во овој свет за љубов заветен
Во овој свет од нељубов разгмечен.
Верувајќи
Го раснеш човекот во себе
Пред секое зло што како најголемо добро
Сака да го види човекот обезЉубен.
Премудрост,
Да останеме во живот
Заедно ние.
Видео содржини
Наука и Култура
Септември 25, 2024
Интервју
245
Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно
Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…
Август 29, 2024
Литература
416
„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП
Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга на годината, напишана на македонски јазик, ‘Браќа Миладиновци’. Тоа беше мојата книга ‘Жедби’, со поднаслов ‘Престапни песни’. Во неа, во шест циклуси, опеав неколку…
По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…
Наум Доксевски, кинематографер на „Домаќинство за почетници“: Со Горан бевме согласни дека најважно е да ја доловиме емоцијата на платното
На денешната прес –конференција екипата на филмот „Домаќинство за почетници“, кој беше…
ИНТЕРВЈУ Слаѓан Пенев, селектор на ИФФК „Браќа Манаки“: Ги сакам филмовите со силно авторство, храбри сижеа, многу прогресивни идеи, но и класични пристапи
Филмскиот критичар Слаѓан Пенев е селектор на главната натпреварувачка програма на…
„ПОЕЗИЈА ОД МАКЕДОНИЈА“ и „Версвил“
Реномираното меѓународно списание за поезија „Версвил“, својот најнов број во целост го…
Беседи
Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година
Како што постојат места на земјата на кои успева само еден вид растение и нема такви други места на кои истото растение би растело, така и во Црквата Христова постои...
Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ
Незамисливо е да се биде христијанин без подвиг и крст. Оној што води лесен живот не може да се нарече христијанин. Некои луѓе отсекогаш верувале дека христијанин е оној кој...
Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст
Тоа бил празникот на христијанското царство, кое се родило под закрилата на Крстот, во денот кога царот Константин го видел Крстот над кој пишувало:: „Со ова ќе победиш…” Тоа е...
Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА
Во Ветената земја - Палестина, дадена на израилскиот народ од Бога, во планините на Галилеја се наоѓа градот Назарет. Во тоа време тој бил толку непознат и малку важен, што...
Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание
Самиот тој, со својот начин на живот, е олицетворение на покајанието. И нормално, не би ни можел да биде повикан од Бог да проповеда покајание ако целата негова сила не...
БОГОРОДИЦА
„Испитувајќи што му е најпотребно на молитвеникот за да беседи со Бог, по кој пат доаѓа молитвата, Богородица го пронаоѓа свештеното тихување..., оддалеченост од светот, заборав на сè земно и...
Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица
И колку славно било Нејзиното успение! Со каква светлина сјаело Нејзиното пречисто лице. Колку прекрасно, неописливо, неспоресливо благоухание извирало од нејзиното пречисто, приснодевствено тело, како што пишува св. Дионисиј Ареопагит,...
Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА
Многу е важно правилно да разбереме и да ги запомниме зборовите на тропарот на великиот празник на Успението на Пресвета Богородица: „... По Успението не си го оставила светот, Богородице...’’.Нејзината...
Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама
А и зошто Господ, пред почетокот на Преображението ги избира најглавните од апостолскиот лик и ги возведува со Себе на гората? Секако, за да им покаже нешто големо и таинствено....
Најново од култура
-
А. С. Бочаров, А. В. Чернишев:ГЛАСОТ НА ПЕСИМИСТОТ
„Се разочарав во верниците. Колку многу им е дадено на тие луѓе, но тие ниту оддалеку не соодв... -
ДАЛИ ЗНАЕТЕ КАКВО ЗЛО ЌЕ ДОЈДЕ ОД УЧИЛИШТАТА
Радоста не доаѓа од телото, не од храната, не од телесни задоволства, туку доаѓа од Светиот Дух. Пл... -
Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно
Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на... -
ТВРДЕЊЕТО ДЕКА ПОБОЖНОСТА Е САМО ЗА ОНИЕ ПОПРОСТИТЕ – ПАЃА ВО ВОДА
Најголемите научници, оние кои ги откриле најбитните работи за човештвото, како Исак Њутн, Никола Те... -
„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП
Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга на годинат...
Православен календар
|
21/11/2024 - четврток
|
| Правила и одредби на Православната Црква за постот Православен календар за овој месец - МПЦ |
Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата
Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...
Тропар
Тропар на соборот на светиот Архангел Михаил 8 ноември / 21 ноември 2024
Архистратизи на небесните воинства,ние недостојните постојано ве молиме:со вашите молитви заштитете нѐ,под покровот на крилјата на вашата славаневешествена, пазејќи нѐ...
Тропар на светите Христови Маченици Јерон и другите 33 Мелитински маченици 7 ноември / 20 ноември 2024
Сила Ти даде на телото човеково, о, Господи, но верата во човека планина преместува, секое безумие го победува и кон...
Тропар на св. Павле патријарх Цариградски 6 ноември / 19 ноември 2024
Со исповедувањето на Божествената вера,Црквата те покажа како втор Павле,ревнител меѓу свештениците:со тебе повикува и Авел кон Господа,
Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син
Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...
Болестите според светоотечкото учење
Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...
Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург
Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност. Повеќе...
Духовни поуки: „Помоли се за мене“
Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...
Живот без стрес
Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...
Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет
И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...
Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“
Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети. Повеќе...
ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види
Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...
Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ
Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...
За Моето име
Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња
„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...
Взбранной Воеводе победительная
