Архимандрит Лазар
Маловерие и нецрковност
     Денес сè почесто може да се забележи погубно отклонување од правилата на православната вера, едно вистинско предавство на нашата вера  презир на самото Православие, на самата мајка наша  на Православната Црква: се работи за лекомислен, површен, непочитувачки однос спрема догмите, обредите, правилата востановени од Црквата; тоа е нецрковен, неуреден, безблагодатен живот, кој се декларира како „православен“; тоа е двоен живот, кога човекот повремено станува „верник“, во одредени мигови и во одредени околности, но во својата секојдневна активност ниту оддалеку не наликува на христијанин; тоа е безгрижен, „панбратски“ однос со еретиците и со оние што хулат на нашите светии; тоа е активно дружење со овој свет на прељубодејствие, тоа е отворената симпатија и „сочувствување“ со лажните „добродетели“ на овој свет, со негово лажно разбирање и со пофални химни за паднатото човештво; тоа е површно прифаќање на клеветите и на хулите на црковниот поредок и црковните одлуки, често сомневање во исправноста на црковните правила; тоа е пренебрегнување на одлуките донесени од страна на Црквата и незаинтересирано и рамнодушно учество во црковните празници и настани; тоа е онаа млакост за која се зборува во Апокалипсата: „...ги знам делата твои: ти неси ни студен, ни жежок; о, да беше студен или жежок! Така, бидејќи си млак, и не жежок, ниту студен, ќе те изблуам од ёсвојата уста“ (Откровение 3:1516).

Во средината во која живеат нашите верници, веќе одамна се одвива еден страшен процес на внатрешно заладување спрема Божественото, умртвување и отуѓување од небесното, процес на отстапување, на измени на Православието, тајно одрекување од Бога. Но, притоа надворешното исповедање на верата привидно расте, се шири, се објавува громогласно. Колку многу ги има оние коишто сакаат да и се приклучат на површната вера, да направат неколку љубопитни чекори во прекрасниот свет на христијанството, и колку малку ги има оние што сакаат до крај да го изодат тој пат, пат тесен и тежок, да го остават сиот свој претходен живот, да ги отфрлат неговите „прелести“, да се кренат против своите страсти, против својата волја, да се одречат од себеси, не свртувајќи се веќе за уште еднаш да ја видат Содома, оставена зад себе. Денес семето на верата најмногу паѓа на плитка почва, којашто лежи на карпа на нечувствитеност, или паѓа среде трње, или на пат кадешто се исушува, бива изгазено, или пропаѓа. Денес во уште поголем степен во однос на поранешните времиња е потребен голем труд, борба, мудрост и трезвеност, за да никне и за да се одгледа плодот на верата.  

Уште во минатиот век светите отци ги забележале знаците на таа болест: „Образот на побожноста се одржува лицемерно, луѓето се одрекле од силата на побожноста...“ Верата во Христа е оставена на произволност, отфрлено е живеењето според заповедите Христови  прифатено е живеење спротивно на заповедите, поради што верата никако не може да премине од воведна во делотворна, а уште помалку во жива, односно духовна. Верата без делата на верата, односно без исполнувањето на заповедите Христови, е мртва.“ „Постојат одделни вистински христијани, но изгубено е општото подеднакво познание на Вистината, преку кое сите би се соединиле во едно духовно тело, со еден начин на мислење, во еден дух, под една заедничка глава  Христос. Денес секој има повеќе или помалку свој начин на мислење, своја религија, свој пат, примени произволно или случајно, признавани како правилни или самооправдувани. Тоа неизбројно стадо, губејќи ја врската и единството во вистината и во духт, на духовниот набљудувач му изгледа како едно огромно безредие: секоја овца оди на своја страна, не знаејќи каде оди...“ „Ги заглушил звукот на земните лути грижи, звукот на сетилните радости, бучавата на земното преуспевање.“ „Се прилепи кон земјата душата нивна, неспособна за восприемање на духовни доживувања“. „Сите ние ги засакавме своите празни и глупави желби, го возљубивме пропадливото, минливото, временото, плотта и крвта, и смртта вечна што живее во нив! Тесниот пат е  патот на самоодрекување, а тесно е на патот широк  на патот на самоугодувањето! Се буткаме, брзаме, се туркаме еден со друг во пекол, во пренатрупана бездна на адот!...“ (Св. Игнатиј Брјанчањинов). „Сиот свет е под влијание на некаква сила којашто завладува со умот, со волјата и со сите душевни сили на човекот. Тоа е туѓа, зла сила. Нејзиниот источник е  ѓаволот, а злите луѓе се само орудија преку кои тој дејствува. Антихристот доаѓа во светот. Тоа се неговите претходници. За тоа говори и апостолот: Ќе им го пратиме духот на заблудата, духот на додворувањето. (старец Варсонофиј Оптински). Може да се најдат множество слични искази, полни со загриженост и горчливо претчувство на сите оние страшни духовни несреќи коишто се струполиле на светот во нашиот век, и му нанеле тешки рани на сето христијанство. И боите на таа жалосна слика сè повеќе се згуснуваат.

Надворешноста на денешното православно христијанство се украсува и се прославува, и таквото православие светот го прифаќа и го фали  внатрешниот живот, пак, е крајно скуден во поглед на духовноста и се одликува со невидена слабост. Незабележливо е она што е поврзано со вечноста, со животот во идниот век, сето тоа се потиснува на заден план; на животот и на устројството на овој свет му се придава големо внимание. Насекаде се слушаат и се гледаат дела и зборови коишто, според својата надворешност, се мошне возвишени, религиозни, побожни, но по своја суштина  сите тие се од овој свет и ги следат привремените, жалосни цели, за вечноста не се разговара, а ако и се зборува за неа, тоа се прави несериозно, често со мајтапење, или за вечноста се зборува како за нешто далечно и магловито. Денес, кога треба да се разговара дури и со највоцрковените и најревносните христијани за Царството Небесно (на пр., при упокојување на некој близок), се чувствува некаква рамнодушност спрема тој поим; споменувањето на друг, вечниот живот кај нив не буди радост и смирение, туку на лицето предизвикува лесна сенка на некакво недоверие и досада. Колку често денес се обидуваме, ние христијаните, самите себеси или ближните да ги поттикнуваме на некое дело од коешто се раѓа суета, примитивност, дело коешто се заснива дури и на некоја сраст (славољубие, среброљубие, гордост итн.), а колку ретко настојуваме да се потрудиме и да се погрижиме заради Царството Небесно?!

Се разбира, таквата „вера“ е  мртва! „Вера“ којашто не ревнува за вечен живот, туку ревнува за минливото, пропадливото, таквата „вера“ го бутка и ќе го бутка човекот во разни соблазни, разоноди, похоти на овој век на прељубодејствие, во разни игри и глумења, и порано или подоцна ќе се крене против православната вера којашто, како и секогаш, го оттргнува човекот од земјата којашто го привлекува и го плени, го поттурнува, го насочува кон небесното, кон вечното. Кон Божественото. На таквите лажни верници таквата наша вера секогаш ќе им изгледа мошне сурова, умртвувачка, вера којашто сè забранува, вера досадна и мрачна. Навистина, Православието без жива вера и стремеж кон животот во идниот век, за грешник што го сака овој свет станува неподнесливо тешко бреме, неолеснето со сладост и со веселба. 

Луѓето ја засакале земјата! Ги засакале „своите празни и глупави желби, го засакале пропадливото, плотта и крвта...“ Тоа е страшна, гнојна рана! А колку често таа е незабележлива! И колку е важно за сето време да ги проверуваме своето срце и својот ум, да внимаваме каде ја полниме нашата ризница: на небото или на земјата? Со што ја поттикнуваме ревноста кон своите дела: со барање на Царството Небесно или на царството земно?

Таквата внатрешна замена на вишното со пониското води кон предавство и кон измена на Православието. Кога човекот се ориентира на земна благосостојба, макар и да продолжува да се моли и да извршува многубројни обреди и правила на црковниот живот, неговите цели, неговите внатрешни движења, неговите „пориви“  веќе не се свети, не се високи, не се оживувачки и очистувачки за душата, туку ја ослабнуваат, ја опустошуваат со страстите. Тогаш голем број поимања се менуваат, тогаш самата гревовност и духовната беда не се гледаат во сета полнота на своето безобразие, тогаш многуте темни нешта изгледаат светли, горчливото  слатко, недозволеното  полезно, сето фалшиво  како нешто оправдано и прекрасно. Учењето на светата Црква се пренебрегнува, луѓето почнуваат да ги измислуваат и прилагодуваат своите погледи и учења во согласност со оние вистини и заповеди, за кои тие слушале од православните и од Светото Писмо, но не го прифатиле нивното православно толкување.

На тој начин, има сè повеќе „христијани“, а сè помалку  вистински поклоници на Христа Господа. Сè повеќе се водат разговори за Црквата, за верата, за христијанството, а сè помалку за  делотворен живот според верата, за внатрешната борба со страстите... Вистинскиот духовен живот се заменува со негова директна спротивност  со барањето душевни насладувања. „Егоцентризмот и самодоволноста, со кои е проткаен животот на повеќето денешни „христијани“, до таа мера ги исполниле луѓето што секое поимање за тоа што е „духовен“ живот, за нив е затворено со  седум печати, и кога таквите луѓе ќе се погрижат да водат „духовен живот“, кај нив се добива само друга форма на самозадоволство“. „Христијанската духовност се гради во тешка борба за стекнување на вечното Царство Небесно, коешто ќе се оствари во сета полнота дури на крајот на овој времен свет, и сегашниот Христов воин не бара спокој во предвидувањата на вечното блаженство, во кое тој може да се увери уште во текот на својот земен живот“ (јеромонах Серафим).

Таквото слабо поимање на верата, неприфаќањето на верата во сета нејзина длабочина и сила, водат кон понижување на самото поимање на Црквата, на нејзинто учење, водат кон нецрковност, кон откажување од преданието на светите отци, го оставаат човекот во целосна осаменост во жалосен чамец среде животното море, на коешто се издигаат бранови на страстите.

И така, кога својата надеж човекот ја полага во земниот живот, тогаш и неговото срце, спроед учењето на светото Евангелие, се прилепува кон земното, сета негова активност и сето негово мислење се приземни, и тој веќе не е способен да ги подигне очите кон небото. Таквиот живот не може да се нарече христијански. Светителот Игнатиј напишал: „Светото Писмо сведочи дека христијаните, слично на Евреите, ќе почнат постепено да покажуваат заладување спрема откриеното Божјо учење: тие ќе почнат да не внимаваат на возобновувањето на човековото естество од Богочовекот, ќе заборават на вечноста, и сето внимание ќе го свртат кон својот земен живот: во таквото расположение и во таквата настроеност ќе се зафатат со развивање на својата положба на земјата, како тоа да е вечно, и со развивањето на својата падната природа за задоволување на сите повредени и изопачени барања и посакувања на душата и на телото. Се разбира: на таквата настроеност ì е туѓ Искупителот, Кој го искупил човекот за блажената вечност“.

Колку денес во оној што верува е важна и вредна длабоката предаденост на учењето на својата Црква, којашто го родила духовно во светата крштелна бања, колку е потребна разгорена, цврста предаденост на светото Православие, колку е потребна крајна внимателност во односите со бурниот, жесток наплив на лажна духовност, лажна религиозност, лажното добро! Нужно е во покајнничко чувство да се открива и да се искорнува од своето срце гнасниот плевел  пристрасноста спрема минливиот свет и отуѓување од сето она што е Божествено, небесно, вечно! Замисли се за тоа, и сигурно во себе ќе пронајдеш признаци на таа денес раширена болест, исплаши се од тоа, за ад не испаднеш еден од оние лажни христијани коишто ќе ги има големо мноштво во времето на појавувањето на атихристот, и во кои злосторник ќе најде свои верни поклоници. 

„Дните  на овој век секогаш биле лукави и ќе бидат такви: но нашиот век, не ли е и сега лукав, и не ли е потребна мудрост од наша страна, за да се искупи ова опасно време, спротиставувајќи му се со купувањето спасение!?“ (св. теофан Затворник).