Знаете ли, дeца, колку е тешко денес да се живее во брак. Телевизијата, интернетот, училиштето, улицата... ни ги краде децата од дома. Верувајте, полесно е денес да сте монах. Со блага насмевка на лицето, на оние кои се венчаваа, им остави до знаење дека понатаму во животот ќе претстои уште поголема борба. Овие зборови на мојот владика ми отворија безброј прашалници бидејќи и самиот сум во брак, се трудам во воспитувањето на своите деца, но, ете, по Божја промисла сум и свештеник, свесен за одговорноста пред Бога за сите мои чеда, од најмалите до најстарите. И еве, ако се запрашаме што треба да се прави, или од кога треба да започнеме со грижа или воспитување на нашите деца, сите ние без многу размислување би го дале одговорот - од најраната возраст.
Би рекол, од самото раѓање, па дури и од самото забременување, бидејќи впечатоците кои бебето ги прима уште во утробата на мајка си, во голема мера ја одредуваат неговата душевна, чувствена, па дури и духовна состојба. Ова веќе го знае науката. Нам пак, убаво ни е познат примерот со свети Јован Крстител, кој заиграл во утробата на мајка си од присуството Божјо. Телесната грижа на мајката за време на бременоста не е доволна за детето да се роди и како духовно битие, потребно е родителите, а посебно мајката да се моли и (исповеда) причестува во текот на бременоста, сметајќи го детето како Божјо колку и свое.
По раѓањето кога физичката врска помеѓу мајката и новороденото навидум е прекината со сечењето на папочната врвца, всушност таа врска физички и не престанува, но продолжува преку доењето. И ако храната (мајчиното млеко) којашто бебето ја прима веднаш по раѓањето ја претставува единствената енергија потребна за живот на роденото, ќе се сложите дека и за душата на секое новородено е потребна храна (енергија) за таа да биде жива.
Но ете, најпрво да видиме што е најдобрата телесна храна за најмалите од аспект на медицината, а јас ќе се потрудам да ја претставам најдобрата духовна храна за нив според Црквата.
Доењето, лактацијата или исхрана на мајчина града претставува природна, физиолошка исхрана. Потполната врска мајка - дете се прекинува со пресекувањето на папочната врвца, но таа врска сепак продолжува, само во друг облик, а тоа е преку мајчиното млеко. Придобивките од природната исхрана во однос на вештачката (најчесто кравјо млеко) се неспоредливи. Еве некои од предностите на природната исхрана или доењето:
Тоа е продолжение на биолошката врска меѓу мајката и детето и понатаму ја одржува цврстата физичка врска и создава психичка врска меѓу нив. Претставува најпрост и наједноставен начин на исхрана, заштитува од инфекции, но го заштитува и мајчиното здравје. Мајчиното млеко е најсовршената храна за новороденчето, полесно и побргу се вари и е поекономично.
Млечната жлезда (дојка, glandula mammae) претставува високо диференцирана жлезда. За време на пубертетот и за време на бременоста како и за време на доењето, таа е изложена на многу впечатливи промени. Кога е во полна функција, нејзиниот волумен е околу три пати поголем отколку кога мирува. Составена е од 15-20 лобуси (резени), кои се состојат од помали лобулуси (резенчиња) од кои пак излегуваат мали одводни каналчиња, а овие се изливаат на врвот од брадавицата (испапчување на врвот на дојката, опкружена со пигментирана површина - ареола).
Создавањето на млекото на дојката е резултат на извонредно сложени и се уште недоволно познати процеси. Сигурно е само тоа дека млекото настанува од материи кои во дојката ги донесува крвта. Млечната жлезда активно ги одделува од крвта и се создава нов производ - млеко. Уште при крајот на бременоста и првите три дена од раѓањето, под дејство на хормонот пролактин (лактоген хормон), дојката почнува да лачи жолтеникава течност која се нарекува колострум. Колострумот содржи повеќе белковини кои се неопходни за растот во првите денови, содржи витамин А, витамин Е, соли и антитела против разни вирусни и бактериски причинители на болести. Неговата главна вредност е заштита на новороденчето од многу инфекции. Исто така, колострумот содржи и ферменти што го помагаат варењето и празнењето на цревата кај новороденчето. Од четвртиот до четиринаесеттиот ден се создава т.н. преодно млеко, кое е со променлив состав и чија количина од ден на ден се зголемува, а дури во третата, па и четвртата недела после породувањето се создава зрело млеко кое со својот состав и количина потполно ги задоволува сите потреби на детето во првата половина од првата година на детето (првите 6 месеци). Мајките кои дојат треба да се разубедат од популарните предрасуди дека зрелото млеко е слабо заради својот изглед, кое е поводено и проѕирно. Оваа заблуда често доведува до непотребно воведување на шишенца и постепено прекинување на доењето. Исто така е важно да се нагласи дека создавањето на млекото во првите 10-14 дена е оскудно, слабо, така што во тоа време тешко може да се зборува за премалку млеко и многу е погрешно воведување на други видови млека, бидејќи во тој ран период се воспоставува лактацијата и може да дојде до нејзино брзо непотребно прекинување.
Факторите кои влијаат на количеството и составот на млекото се различни, но основен услов е развиеноста на жлезденото ткиво. Во врска со ова треба да се спомне дека голема по волумен дојка не секогаш е знак за добра млечност. Исхраната и психичката состојба на мајката имаат големо значење за млечноста. Непријатните чувства (страв, грижа) можат во извесен степен да ја намалат лактацијата. Физичкиот напор, исцрпеноста, заморот, студенилото, болката, пушењето, алкохолот, дрогата, исто така неповолно влијаат врз лачењето на млекото. Од друга страна пак, цицањето на детето, детскиот плач, погледот на детето, самодовербата, топлината, психичката стабилност се фактори кои поволно делуваат на лактацијата.
Постојат случаи кога и покрај постоењето на млеко кај мајката, потребно е доењето да биде прекинато. Така, на пример, при карцином на дојка, туберкулоза кај мајката, психичка болест, потребно е потполно прекинување на доењето, додека кај некои болести е потребно само привремено прекинување на доењето (тежок дијабет, Базедова болест, хепатит) или пак кај ангина, настинка, бронхит, каде што е доволно само носење на заштитна маска.
Во првите денови и недели од доењето може да се јават потешкотии кои не треба да бидат пречка за продолжување на доењето, туку треба да се надминат. Најчесто се јавуваат вовлечени брадавици, кои со масажа и извлекување успешно се лекуваат. Потоа рагади (пукнатини) на брадавиците, кои се јавуваат поради неправилното поставување на доенчето на дојките, а се лекуваат со примена на правилна техника на доење и премачкување со разни кремови и масти. Многу често се јавува и маститис или воспаление на дојките поради застој на млекото кое не е отстрането со измолзување, така што може да се развие инфекција. Во овој случај е потребно ставање на топли облози како и употреба на антибиотици.
Еве видовме дека најдобрата исхрана на нашите најмали е мајчиното млеко, и освен тоа овој вид на исхрана е единствениот кој најсигурно го заштитува бебето од вируси, бактерии и инфекции, но воедно ја заштитува и мајката од многу други несакани болести во животот. Видовме и дека понекогаш и тоа многу ретко мајката не треба да дои (карцином, туберкулоза...), но секогаш, дури и при појавата на искушенијата во вид на болести како рагадите, маститисот итн. не треба да се прекинува со доењето, иако, за жал, поголемиот број на мајки паѓаат на овие препреки. Некои пак воопшто и не сакаат да дојат од причини само за нив познати, а најзастапени се: нарушување на естетскиот изглед, напорниот ритам при доењето (станувањето ноќе), работните обврски и могу други причини. Но зошто е битно доењето иако знаеме дека и вештачките млека се навистина блиска замена за природното? Затоа што бебето ја прима и својата неопходна духовна храна. Пред се, тоа се чувствува сигурно и сакано. Доволно е да се допре до градите на својата мајка и да го препознае отчукувањето на нејзиното срце и секоја бебешка грижа да помине. Мајчината прегратка е посебна тула во градењето на љубовта, на личносниот однос мајка - дете, или родител - чедо, што е основа или темел за градењето на единствениот вистински начин на градење на однос со Бога, а тоа е личносниот, љубовниот однос. Најдобро за секое дете е она од што се храни, од што ќе биде создадено неговото тело, енергијата на човековата личност да е полна со љубов и молитва. При доењето, кога мајката ги кажува најодбраните, најмилите зборови за својата рожба, кога се моли, кога го осенува своето дете со крстниот знак, малото всушност и духовно се храни. А уште повеќе кога ќе почне и да се причестува по крштевањето. Затоа е потребно крштевањето на децата да не се одложува многу време по раѓањето. Многупати досега сум слушнал од многу мои соговорници дека сакаат нивните деца сами да одлучат дали ќе се крстат кога ќе пораснат и во која црква ќе го направат тоа. Попогрешна одлука од родител за свое дете, здравје! Ако тоа е подоброто, тогаш не им говорете ништо на вашите деца за кога ќе пораснат сами да го изберат јазикот на кој би зборувале. Нели, нема логика! Благодатта на крштението никој и никогаш не може да ја одземе од крстениот. Таа може да биде затрупана со гревови, но останува неотуѓива од нас. Оние кои го примиле семето на крштението имаат поголеми шанси да се обратат кон Господ како возрасни, дури и ако не се воспитани во христијански дух. Но најдоброто за нашите деца е да ги воспитуваме во тој дух и да ги водиме по веќе трасираниот пат. И проодувањето, но и последните чекори да завршат на тој пат, пат кој води до Царството Небесно.
Значи Лебот наш насушен (потребен, суштествен, неопходен за одржување на овој живот) којшто го бараме секојдневно во молитвата на којашто Господ Исус Христос не научи, всушност е потребната наша храна за живот, храна за телесен но храна и за духовен живот. Без потребната храна (телесна или духовна) умираме, или телесно или духовно.
Значи, сите мајки кои родиле да не се откажуваат од доењето на своите деца. Колку и да изгледа тоа тешко, неподносливо, неиздржливо или немодерно, тоа е голем дар даден од Господ на секоја жена, а храната од мајчината града е нентар за најмалите. За надминување на сите искушенијата пак, при доењето, најдобро е секоја мајка да се моли, како кон Господ така и кон Пресветата Богородица и да Ја чувствуваат Неа како своја Заштитничка, бидејќи Самата била Мајка Која Го хранела од Своите гради Христос, нашиот Господ. Истата таа молитва воедно ќе биде и задојување во духовниот живот на малото, и доколку не престане (молитвата), децата не ќе почувствуваат духовна глад. Па дај, Боже, за секое наше дете да се рече: „Блажена е утробата што Те носела, и градите од нои си се хранел“ (Лука 11, 27).

презвитера д-р Александра Јакимова
отец Григориј Јакимов

Премин бр.81/82