Синаксар во недела на светата Педесетница.
Стихови:
Преку силно дување, Христос им Го дава на апостолите Божествениот Дух, во вид на огнени јазици. Во тој голем ден Духот се излеа врз рибарите.
Во овој ден, осма недела по Пасха, ја празнуваме Педесетницата. И овој Празник го примивме од еврејските книги. Како и тие што ја слават нивната Педесетница, оддавајќи му почит на бројот седум, и затоа што педесет дена по Пасха го примија Законот, така и ние, празнувајќи го педесеттиот ден по Пасха (Велигден), Го примаме Сесветиот Дух, Кој ни го дава Новиот закон, не упатува на секоја вистина и го заповеда она што Му е угодно на Бога.
Треба да знаеме дека Евреите имаа три празника: Пасха, Педесетница и Скинопигија, односно празникот на шаторите. Пасхата ја празнуваа во спомен на преминот преку Црвеното Море, зашто самиот збор Пасха значи премин. Тој Празник беше праслика на нашиот премин или враќање од темниот грев во рајот.
Педесетницата, пак, ја празнуваа во спомен на нивното страдање во пустината, и враќањето во Ветената земја, по многу неволи. Тогаш се насладија и од плодовите на пченицата и на виното. Тој Празник го навестуваше и нашето страдање од неверието и влегувањето во Црквата. Тогаш и ние се причестуваме со телото и крвта на Господа. Едните велат дека од таа причина се слави Педесетницата кај Евреите, а други велат дека тоа се прави во чест на педесетдневниот пост на Мојсеја пред да го прими од Бога напишаниот Закон. По тој повод се спомнува и жртвата што му е принесена на златното теле, и за други дела што ги изврши Мојсеј кога се искачи на планината и кога слезе од неа. Други пак, сметаат дека Педесетницата ја измислиле Евреите во чест на бројот седум, како што е речено, бидејќи бројот седум, помножен со седум, дава педесет дена без еден. Оваа Педесетница не се почитува само во однос на деновите, туку и во однос на годините. Оттаму е дојден кај нив и јубилејот што се слави после седум по седум години, наречен мирување. Тогаш тие ја оставаат земјата ненасеана, им даваат одмор и на животните, и на оние што купиле робови, им заповедаат да ги отпуштат.
Третиот Празник, Скинопигија, е празник по собирањето на плодовите, односно пет месеци по празникот Пасха. Се слави во спомен на денот кога Мојсеј за првпат ја постави скинијата што беше ја созерцавал во облакот на Синајската гора, и која беше изградена од архитектот Веселеил. И тие прават шатори, палатки, живеат по полињата и, благодарејќи Му на Бога, ги собираат плодовите на својот труд. Се чини дека и Давид ги напишал таму своите псалми (8, 80, 83), кога се гмечело грозјето.
Таа скинија е слика на нашето Воскресение од мртвите, кога ќе се разрушат нашите телесни шатори и кога ќе биде поставено ново живеалиште, и ќе ги примиме плодовите на нашите напори, торжествувајќи во вечните живеалишта.
Треба да го знаеме и ова дека во овој ден, кога ја славиме Педесетницата, Светиот Дух слезе врз учениците. Потоа, светите Отци сметале дека е добро овој празник да се раздели на два, имајќи ја предвид величината на Пресветиот и Животворен Дух, како еден од Света и Живоначална Троица. Ете зошто утре ќе зборуваме за слегувањето на Светиот Дух.
По молитвите на светите апостоли, Христе, помилуј не и нас. амин.
Друго:
Благодарение на Божествената Литургија „секогаш е Педесетница“
(04.06.2012)
За да може да се служи Тајната Божествена Литургија, Господ на апостолите и нивните наследници им ја подарил „Силата со која тоа ќе го прават“, односно Светиот Дух. „Во тоа е делото на слегувањето на Светиот Дух. Бидејќи, Тој не слезе само еднаш за потоа да нѐ напушти, со нас е, и така ќе биде засекогаш... Тој преку рацете и зборовите на свештеникот, ги осветува Светите Тајни“ (Св. Никола Кавасила).
Слегувањето на Светиот Дух на нас и на... предложените Дарови е Божји одговор на усрдното молење на Неговите деца. Тоа е потврда дека Господ нѐ смета за Свои деца и дека нашите дарови се примени од страна на Неговата љубов. Светиот Златоуст пишува: „Кога ќе видиш дека Светиот Дух преобилно слегува, не се сомневај во нашето помирување со Бога“.
Благодарение на Божествената Литургија „секогаш е Педесетница“(Св. Јован Златоуст). Слегувањето на Утешителот е Евхаристиска Педесетница: „Овој момент (Светата Тајна) го изобразува оној настан (Светата Педесетница)“ (Св. Никола Кавасила).
Присуството на Утешителот го собира Божјиот народ околу Трпезата. „Да не беше присуството на Светиот Дух, немаше да биде основана Црквата: но, штом Црквата постои, јасно е дека Светиот Дух е присутен“ (Св. Јован Златоуст).
Преподобен Симеон Нов Богослов, криејќи го сопствениот опит, кажувал дека некој друг го чул следново: „Никогаш не сум богослужел без да Го видам Светиот Дух, онака како што Го здогледав кога слезе над мене додека архиереот ме ракополагаше во чин на свештеник... Го видов без облик, како Светлина. И додека бев сѐ уште вчудовиден... Светиот Дух ми рече: ’Така Јас слегувам над сите пророци, апостоли, светители и Божји избраници, кои и денес живеат. Бидејќи Јас сум Светиот Дух Божји “.
Извор: МПЦ-ОА
Историјат на празникот Педесетница
Со слегувањето на Св. Дух врз апостолите се исполни Домостројот на спасението на човечкиот род, заврши основањето на Црквата Христова или Царството Божјо на земјата. Од мигот на првата христијанска Педесетница, Црквата почна да го живее својот живот во полнота, да расте и да се развива внатрешно и надворешно, во висина и ширина, за да подготвува и прима нови души за Христа.
Кога се зборува за празникот Педесетница, тогаш неопходно е да се разликуваат два моменти: прво, периодот од педесет дена после Воскресение, кога се славеле повеќе настани поврзани со Христовиот живот на земјата, и второ самиот ден Педесетница, кога се славел споменот на Слегувањето на Светиот Дух врз апостолите. Во вториов случај, заедно со Слегувањето на Светиот Дух се славело и Вознесението Христово. Одделувањето на овие два празници се случило кон крајот на IV век и после Вториот Вселенски Собор, зашто било особено важно во Домостројот на спасението да се истакне и благодатната улога на Светиот Дух. Така периодот помеѓу празниците Вознесение и Педесетница станал подготовка за слегување и примање на Светиот Дух.
Првиот и најстар богослужбен чин на Педесетница е од VII век и се наоѓа во Ерусалимскиот устав на грузиски јазик. Во празничното Синајско Евангелие напишано со златни букви, кое потекнува од VIII век, во составот на 12 – те евангелија кои се читаа на 12 – те Големи празници влегува и евангелието за Педесетница. Вториот целосен богослужбен чин за овој празник го имаме во Цариградскиот устав од IX век.
Првата песна за службата на Педесетница (кондак) ја напишал Роман Мелод во VI век. За некои стихири, како за првата стихира на „Господи Возвах“ на Вечерната богослужба, користени се материјали од словото на св. Григориј Богослов за Педесетница. Црковни песни за празникот пишувале и светите Козма Мајумски, Јован Дамаскин, Лав VI Мудриот и др.
Во I век „горната одаја“ била особено важно место на почитување кај христијаните. Таму во почетокот била изградена мала црквичка, која подоцна, во IV век, царицата Елена ја претвора во огромен храм со два ката. Според преданието, овде Господ им ги измил нозете на апостолите, овде тие се собирале после Воскресението, овде се вратиле после Вознесението Христово и овде се случило Слегувањето на Светиот Дух. Овој храм долго време бил главен храм во Ерусалим. За жал со првите напади на муслиманите од страна на калифот Омар во 636 - 637 год., настрадале многу светињи во Светата Земја, меѓу кои и храмот на Воскресението. Потоа доаѓаат Крстоносците „во одбрана“, но наместо да се постават во заштита на христијанските светињи, тие го направиле токму обратното, бидејќи и самите дишеле со омраза кон православното христијанство и сакале да го потчинат, со што само придонеле муслиманите уште повеќе да напредуваат на Истокот. Исламот продрел не само во Палестина, туку и во Египет и Сирија и во сите други православни источни земји. Мухамеданците најнапред воинствено ги освојувале источните православни христијански земји, а потоа со разни механизми на принуда ги исламизирале христијаните, а светињите ги претворале во џамии. Како резултат на тоа „горната одаја“ или Сионскиот храм, најпрвин во 1333 година станува латински храм на Францисканците, а кога латините се протерани во 1559 година, за време на султанот Сулејман муслиманите ја претвораат во џамија, нарекувајќи ја „Неби-Дауд“ (пророк Давид, т. е. гробот Давидов). Денес, џамијата го има задржано истиот облик којшто ѝ бил даден од Францисканците и има 2 ката, со по 2 простории. На првиот кат и во првата просторија, според Преданието, Господ им ги измил нозете на апостолите. Во втората просторија, пак, е местото на јавувањето на Спасителот после Воскресението. Вториот кат исто така има две простории: во првата се случила Тајната Вечера, а во втората Слегувањето на Светиот Дух врз апостолите.
Особености на празникот Педесетница
Од христијанските празници само Пасха и Педесетница имаат основа во Стариот Завет. Така, во Стариот Завет Израилците во педесеттиот ден после нивната Пасха ја славеле Педесетницата, односно „празникот на седмиците“ (седум недели после Пасха), или „празник на почеток на жетвата на пченицата“.
Јудејската Педесетница во почетокот била само празник на жетвата и покрај тоа што на тој ден, Бог на Синајската Гора му го дал законот на јудејскиот народ преку Мојсеј, и што тогаш се формирала старозаветната црква. На овој празник Јудеите ги принесувале првите плодови од жетвата како први плодови на Бога. Тие ги украсувале и куќите и синагогите со гранчиња, зеленило и цвеќе, во спомен на тоа дека Законот бил даден во време кога на Синајската гора сѐ било раззеленето, а притоа дека за време на живеењето во пустината тие биле принудени да живеат во сеници – колиби, направени од гранчиња, зеленило и дрва. Според овој обичај, несомнено е дека и „горната одаја“ за време на Педесетницата односно Слегувањето на Светиот Дух врз апостолите била украсена на овој начин. Затоа и христијаните на овој празник ги украсуваат храмовите и своите домови со гранчиња, зеленило и цвеќе, символизирајќи го така пролетното обновување, односно духовното обновување на луѓето со силата на Светиот Дух.
Како Воскресение, така и целиот период на Педесетницата, вклучително и нејзиниот последен ден, било време за покрстување на огласените. И бидејќи се прославувала Света Троица односно Слегувањето на Светиот Дух, во IV и V век постоела традиција на овој ден да се извршува Светата Тајна Крштение. Тертулијан, укажувајќи кое време е најпогодно за крштевање вели дека после Пасха „многу значаен период за крштевање е Педесетница, кога Воскреснатиот Господ се наоѓаше посреде учениците и кога беше денот на благодатта на Светиот Дух, и кога засветли надежта за второто Господово доаѓање...“.
Двата дена после празникот Педесетница се посветени на Светиот, Животворен и Сесилен Дух, како на причина и главен учесник во настанот Педесетница. Овој празник се оддава во саботата после Духовден, а седмицата во попразненствениот период (среда и петок) е разрешена од пост.
Извор: Бигорски манастир
