логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка

Магистерски труд на Софија Грандаковска 

 

7. Молитвата како книжевен говор

 

7.1. Од примерите на хеленската книжевност може да се заклучи дека молитвениот говор станува книжевен (говор). Поточно, молитвата како првичен крик и емотивна реакција од органска природа, се одвојува и понатаму опстојува во рамки на извесни религиозни култови и практики, но сега стекнува своја посовршена форма, која е книжевно-уметничка. Молитвата како говорен жанр во таканаречената поезија на дивјакот, која претставува израз на интересите на колективно опстанување, во хеленската книжевност преминува во второстепен, т.е. секундарен книжевен жанр кој (молитвата) следи одредена ритмика и структура, карактеристична за поетско-книжевниот пример во епското пеење и поетско-лирските форми на пајанот, номосот, химната, одата, епиграмот, елегијата, епиграмот, дитирамбот како пеена хорска лирика.

 

 Појавата на лирската поезија во Хелада го нуди новиот модел на молитвата. Таа почнува да се обележува и опстојува како книжевна форма во хеленската книжевност, нагласувајќи го интересот за книжевно-уметничка структура, но не го губи интересот за своето значење како врска меѓу молителот и Бога. Книжевниот модел на молитвата е во склоп со општествено-социјалните, демократските и религиозните практики на хеленскиот човек. Молитвата како литерарен говор го содржи славење на херојството, јунаштвото, честа - како највисока морална должност. Препознавајќи го нејзиниот говор во старата класична поезија, молитвата постигнува нов рецепциски и книжевно-уметнички оддек, предавајќи го молитвениот религиозен дискурс како книжевна форма: 

„Историјата на класична Хелада - на пример - ги познава, ги именува и ги дефинира одделните лирски видови [...], но старогрчката поетика не го заокружува родовскиот поим лирика низ јасно типолошко и теориско дефинирање на нејзината структура и однос спрема другите родови.“[1] 

Треба да заклучиме дека молитвата како книжевна форма во хеленската книжевност во себе ги содржи пред-литерарните или говорни жанрови [според Бахтин], во неа се содржани бројни преткнижевни видови. Но, моделот на молитвата во хеленската книжевност и култура, содржи книжевен контекст кој треба да се разгледува од аспект на теориската класификација, стилско-уметничка и книжевна анализа. Молитвата низ своите книжевни видови и форми во лириката, содржи константни форми кои подоцна ќе бидат извор на рановизантиската поезија. 

7.2. Сакралната поезија на Хелада се развива од култовите посветени на некои богови. Овој религиозен карактер на поетските форми, доаѓа од култот кон Аполон низ изразот на пајанот кој има молитвена содржина, а дитирамбот од култот кон Дионис. Нивната карактериктистика е во тоа што биле изведувани како пеени или низ танц, што говори за нивниот синкретичен карактер. Ако во овој контекст го вклучиме интересот кон молитвата, тогаш уште еднаш можеме да заклучиме дека: молитвата постои како лирска тема која одбележува значајни моменти од човечкиот живот на хеленскиот човек, вообличена низ формата на поетскиот израз. 

7.3. Треба да се истакне дека под поимот химна во антиката се подразбира општ поим за религиозна поезија.[2] Возвишените атрибути што таа ги опејува на свечен начин во слава на некое божество или јунак, претставуваат идеална структура за опевање на херојските атрибути на воините. Платон пишувајќи за музичките жанрови на далечното минато (Leges, III, 700), соопштува дека молитвите упатувани до боговите се нарекувани химни. На книжевноста ѝ се познати хомерските химни, а и примерите на молитви кои им биле упатувани на боговите во трагедиите од страна на хоровите, тн. химни-молитви.

 

Поспецијалните поетски облици со сакрален и молитвен карактер се подведени под поимот песна во значење на ода. Во нивниот подвид влегуваат епикинијата како поетска форма и пофалбата. Тие се определени како победнички, празнични и похвални песни, но нивното значење е во тоа што тие се најзначајниот пример на духовна поезија.

 

 Ваквата поделба на поетските форми во коишто е содржана молитвата во хеленската книжевност укажува на тоа дека сите тие форми се духовни песни кои имаат пагански карактер. (Hercman, 2004, 45-46) Подоцна, овие форми доживуваат еволуција во христијанската книжевност, која внесува ново поетско-книжевно мислење во старите пагански песни, но и нова семиолошка перцепција на  молитвата како книжевна форма.


[1] К. Ќулавкова, 1997, 154.

[2] А. Stamać & Z. Škreb, 1983, 485-530.

 


 

Користена литература:

 

Антологија на хеленската лирика. Скопје: Зумпрес,1996.
 
АРИСТОТЕЛ. За поетиката. Скопје: Македонска книга, 1979.
 
ЃУРИЌ, В. Историја хеленске књижевности. Београд: ЗУНС,1990.ÐURIČ, Miloš. Istorija helenske etike. Beograd: IGZ, 1976.
 
ЕЛИЈАДЕ, Мирча.  Историја на верувањата и на религиските идеи, том I, Од камено доба до елевсинските мистерии. Скопје: Табернакул, 2005.
 
ЗЕЧЕВИЋ, Слободан. Култ мртвих код Срба. Београд: Етнографски музеј, 1982.
 
MACKAIL, W. J. Select epigrams from the Greek anthology. Oxford: Longmans, Green and Co., 1890.
 
ПАВЛОВИЋ, Миодраг. Поетика жртвеног обреда. Београд: СКЦ, 1996.
 
ПАРИЗО, Роже. Сећање и реминисценција или Мнемосина и Музе. Во: Источник, број 3, Београд: Друштво источник, 1992.
 
ПЛАТОН: Гозба или за љубовта. Федар. Скопје: Македонска книга, 1979.
 
ПЛУТАРХ. О музици. Зрењанин: Будучност, 1975.
 
PULLEYN, Simon. Prayer in Greek Religion. Oxford: Clarendon Press, 1997.
 
TATARKJEVIČ, Vladislav. Istorija šest pojmova. Beograd: Nolit, 1988.ЏЕМС, О. Е. Упоредна религија. Београд: Матица српска, 1990.
 
ЌУЛАВКОВА, Катица. Тетратки Скопје: Менора, 1997.
 
FREJDENBERG, Mihajlovna Olga. Mit i antička kniževnost. Beograd: Prosveta, 1987.
 
HAJDEGER, M.  Mišlenje i pevanje. Beograd: Nolit, 1982.
 
HEILER, Friedrich. Prayer: A Study in the History and Psychology of Religion. London: Oxford University Press, 1932.
 
HERCMAN, Jevgenij. Vizantijska nauka o muzici. Beograd: Clio, 2004.
 
ХОМЕР. Илијада. Скопје: Македонска книга, 1982.
 
ХОМЕР. Одисеја. Нови Сад: Матица Српска, 1985.
 
Stamać, А.  & Škreb, Z. Uvod u književnost. Zagreb: GZH, 1983. 


dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Април 17, 2025
Festival.Simeon

ЈУБИЛЕЈ НА МУЗИКАТА - X ИНТЕРНАЦИОНАЛЕН ФЕСТИВАЛ ПОЛИХИМНИА 2025

Од 11.04 - 15.04. 2025 год. во Скопје по десетти пат се одржа Интернационалниот фестивал на класична музика Полихимниа 2025. Единствен од ваков вид во нашата земја и оригинален по својата содржина и оваа година фестивалот се обиде да ги обедини најдобрите…
Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Авг 29, 2024 Литература 1071
TviTER231
Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 2641
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

Беседи

Старец Георгиј Капсанис - ЗНАЧЕЊЕТО НА БОЛКАТА ВО НАШИОТ ЖИВОТ

Старец Георгиј Капсанис - ЗНАЧЕЊЕТО НА БОЛКАТА ВО НАШИОТ ЖИВОТ

Во оваа нова состојба се чини дека смртта и болката имаат позитивно значење, како другата кожна облека со која Бог ги облекол Адам и Ева кога го напуштиле рајот за...

Вознесение во Христос или идолопоклоничко превознесување

Вознесение во Христос или идолопоклоничко превознесување

  Луѓето тежнеат кон правење идоли. Идол е сѐ она што човекот го става на прво место во своето срце, наместо Бог и наместо духовното растење во Бог. Луѓето сакаат...

Св. Климент Охридски: Поука на вознесение на Господ наш Исус Христос

Св. Климент Охридски: Поука на вознесение на Господ наш Исус Христос

Поради тоа, браќа, бидејќи нè очекува бесконечна мака, да се потрудиме преку подвиг да ја избегнеме, со милостина да го пречекаме бедниот и да го угостиме, примајќи го туѓинецот, гладниот...

 Митрополит Струмички Наум: Недела на слепородениот

Митрополит Струмички Наум: Недела на слепородениот

Се случија две средби помеѓу слепородениот и Христос: првата додека уште беше слеп; и втората, откако прогледа и откако Го оправда Христос пред фарисеите. И фарисеите двапати се сретнаа со...

Митрополит Струмички Наум: „Литургијата и на почетокот била Тајна Вечера, а не јавен доручек.“

Митрополит Струмички Наум: „Литургијата и на почетокот била Тајна Вечера, а не јавен доручек.“

       Така, како што веќе напишав: ниту почетокот, ниту крајот на начинот на служењето на Светата Литургија се и ќе бидат исти со денешниот – ниту некој Собор ја прогласил за...

Отец Гаврил-Беседа за Св.Методиј и Св.Кирил

Отец Гаврил-Беседа за Св.Методиј и Св.Кирил

Тогаш сфатил дека не треба да се врзува за ништо световно, и дека треба да живее единствено за Царството Небесно, односно за Бога. И навистина се оддал на богоугоден живот,...

Жарко Ѓорѓиевски: Свети апостоли Јасон и Сосинатар (Недела на раслабениот)

Жарко Ѓорѓиевски: Свети апостоли Јасон и Сосинатар (Недела на раслабениот)

Eвангелската приказна за исцелувањето на болниот човек кој поголемиот дел од својот живот беспомошно лежел покрај бањата која ја опишал светиот апостол и евангелист Јован е пример на чисто милосрдие...

Митрополит Струмички Наум: Христијанин без срце кое гори во молитва...

Митрополит Струмички Наум: Христијанин без срце кое гори во молитва...

Ако Божјите информации што доаѓаат од словото на духовниот отец, од Светото Писмо, од делата на Светите отци ги прифаќаме само на ниво на разум, без да ги прифатиме во...

« »

Најново од култура

Православен календар

 

06/06/2025 - петок

Преподобен Симеон Столпник Дивногорец; Светиот маченик Мелетиј Стратилат и 1218 војници со жени и деца; Преподобен Никита Столпник;

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на преп. Христов столпник Симеон Дивногорец 6 јуни/24 мај 2025

Тропар на преп. Христов столпник Симеон Дивногорец 6 јуни/24 мај 2025

Помазаник на Божјата благодат, од утроба посветен на славословие Господово, Симеон стана огнен молитвеник од земјата до небото, цврста поткрепа во Бога имајќи,...

Тропар на ВОЗНЕСЕНИЕ ХРИСТОВО – СПАСОВДЕН

Тропар на ВОЗНЕСЕНИЕ ХРИСТОВО – СПАСОВДЕН

Си се вознел во слава, Христе Боже наш, и си ги зарадувал учениците со ветувањето на Светиот Дух, а со...

Тропар на светиот слуга Христов Епифаниј Кипарски  25 мај/ 12 мај 2025

Тропар на светиот слуга Христов Епифаниј Кипарски 25 мај/ 12 мај 2025

Ливан ја залеа со мириси, патеката на твојот живот,о голем столбу на православието, ревноста по Христа ја привлече благодатта,и со...

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная