Бојана Стојановић Пантовић (Извадок од книгата Свршеници на огинот, 2008)
Неиспратена разгледница
Одамна ги совладав најстрашните начини за паметење на соништата, навлегувањето во нивните лажливи кадри низ приказна, која секогаш се појавува со јасен лик, зад модрите простори, во нечија прегратка. Фигурата која те љуби речиси потполно ја припoила другата половина на твоето лице, спојувајќи се со телото со твоето торзо и рацете и нозете како чудовиштето Лаокон. А надвор, на лизгавите тротоари, се измолкнуваат фигури во темни палта, секоја изместена накосо, некако навалена, како да ќе ја загуби рамнотежата во секој миг. Не можеш да се оттргнеш од таа прегратка, дали е тоа оној безнадежен и неподвижен Бакнеж на Мунк?
Повикот на Евридика ненадејно севна од зад жолтите стакла на прозорчињата од зелено-сивите куќички; Телото на Евридика со лицето на брокатно зглавје, на постелата во која секој час може да се отсонува стогодишен сон, да се изгуби свест, или да се умре, или да се убие, сеедно, со голи гради, фини колкови, со очи чија милост протекла на чаршавот, којашто се обидувам да ја дофатам со рацеве, безуспешно, додека цинобер ми цути низ прстиве, а окерот со широк потег ги маскира нашите чела, јаболкниците, носевите. И тогаш, само молњевито вртење кон жената-невеста во црна риза, која стои на ледина покрај подготвените дрва за потпала, тоа црно лале, белокоса давеница, за која не може да се напише ниту еден стих.
Мртва природа со син цвет
Вазата во која збраната пролет на постојани чекања на мостот, е урна, што ги чува златните крлушки на попладневното светло и лушпите на шепотот на Луцифер, капки со разни облици претворени во зеленило, темнината на шумите и синило од онаа страна на ноќта. Сад за цвеќе кое лебди во потоците на течното злато, завртувајќи се околу својата оска како земјина топка, де помилувана од месечевата светлина, де отфрлена длабоко во универзумот. Ако постои место кадешто сирените пеат додека разумот спие, тогаш тоа лежиште е симетрија на утринската месечина и полноќното сонце, што тоне длабоко во виолетовата пена на воздухот и водата. Принесувајќи на површина света амфора со син свет.
Девојка на мостот
А кога избива полноќ, се откраднувам незабележливо од собата. Излегувам на мостот и чекам. Обично, таму среќавам три девојки: една облечена во долг фустан со боја на грашок, на главата, шешир со боја на окер, како замислено ја набљудува реката; малку повисока, од глава до стопала облечена е во керамида-црвено, со шешир од влакна од зајак со иста боја, кој ги затскрива нејзините разуздани руси кадри од косата. Таа е навалена преку дрвената ограда од мостот, погледнувајќи зад себе како да ја следи некој. Положбата на нивните тела покажува дека тука застанале за миг, бидејќи вниманието можеби им го привлекол празен, ноќен шум на водата кој само го потсилува доживувањето на потполна оддалеченост од секојдневните часови.
Но третата, онаа која со грб стои свртена кон водата, облечена во бел фустан со темен појас, навалена на оградата на мостот, во раката држи жолт сончоглед-шешир како да ќе го испушти секој миг. Дојдена е на тоа место за и да остане, да остане и да чека, таа напуштена кукла, со стиснати усни и погледи во кои можат да се препознаат дамнешни чукања на вратата и нечии чекори, некоја свежа тага уште повеќе засилена со белината на нејзиниот фустан, некогашно среќно присуство меѓу масата луѓе кои и се радуваат на секоја едрилица што заминува од морскиот хоризонт и потоа исчезнува зад првиот завој. Во нејзиното мирно лице, чие бледило почнува да ме потсетува на празна палета, ги одбројувам минатите и идни отчукувања на часовникот, го опипувам пулсот на минутите кои веат како зборови кои се трудам да ги запаметам додека неповратно паѓам во сон. И чувствувам бавно, но неуморно стареење на времето.
Хамбуршка пролет, вторпат
Во средината на февруари во вечерните часови, овде се чувствува мирис на Северното Море, кое би можело да биде и она Средоземното, коешто го заплискува непознатиот остров од којшто се протега видикот кон египетската пустина и зелената делта на Нил. Тоа би можел да биде и здивот на благоста од Егејот, или пак тиркизниот лахор од Јонското Море, оддалечено разденување од јадранскиот брег, звук на песочните дини кои веќе десет лета ги обликуваат латиците на една единствена пустинска роза. Градот кој е положен во прегратките на широките канали, езера и реката Бил, ги освежува своите бели гради за да може полесно да дише на дождот кој секојдневно паѓа. Но, тој и покрај сè останува бел, светликав како слонова коска, составен од големи мермерни парчиња што личат на некои китнести обелисци.
Неговите жители се префинети и љубезни, зборуваат англиски и желно пијат чај, одржувајќи ги од памтивек интензивните врски со Британската империја и особено - Лондон. Тие живеат во одаите над каналот, под тенди и чадори за сонце во јаки бои, симулирајќи ја де северна Венеција или Пиреј, де Амстердам или Ротердам со своите докови, пристаништа, пристанишни сцени во кои со задоволство би глумеле Волт Витман или Растко Петровиќ. Седат сами на терасата во своите скапи куќи и читаат книги, не завртувајќи се да видат кој е на еден метар пред нив. А низ излозите од кафулињата во елитниот дел од градот се гледа осамена маса на која никој не седи. На неа, слично како во атинскиот клуб Nostalgie, веќе паѓа сенката на доцното попладне, што во Хамбург и не претставува некој залез. Само толку, колку да се чини дека е прекриено со провиден и темен вел. Од никаде не дува празнина, само позлата од тишина на врвот на својата зрелост. Низ неа, пренесени во овој миг, во ова молчење, дишеме и ние двајца, вереници на одамна одземен оган.
Алба
Одамна помина полноќ, веќе отчука три на големиот ѕиден часовник.
Заспани еден во друг, минувајќи низ телесниот прекривач како низ Целановата кристална решетка. Дали тоа надвор паѓаат снегулки или јата пеперутки? Во дното на собата клекнал еден Матисов клавир со желна челуст, како да очекува девојка-жртва. Се палат лампионите од аглите на мансардата. И ти лежиш покрај мене, сосема мирно, на далечина од една светлосна линија која брзо го менува својот облик во меч. Сликата на речиси замрените љубовници потоа се проектира на таванот. На нивните чела се обзнанува стих на раномугрена алба: Разделбата е збор за љубовта.
Бојана Стојановић Пантовић (Белград, 1960), редовен професор во Одделението за компаративна книжевност на Филозофскиот факултет во Нови Сад, книжевен критичар, есеист и поет. Дипломирала, магистрирала и докторирала (1992) на Филолошкиот факултет во Белград. Раководител е на научно-истражувачкиот проект „Теориско-историски преглед на компаратистичката терминологија кај Србите“. Престојувала во Словенија и Германија каде го спроведува своето професионално усовршување. Била визитинг професор на Филолошкиот факултет во Белград (1995-2000), во Љубљана, Халеу, Берлин, Хамбург и Вроцлав. Преведува од словенечки и англиски јазик. Се занимава со компаративна јужна славистика и експресионистичкото движење во европски контекст, со словенечка книжевност, како и со историски толкувања на поетика и интерпретација на поезија.
Ги објавила следниве книги: Поетика на Миран Јарц (1987, на словенечки), Линија на допирот (1995), Наследството на суматраизмот (поетички фигури во српската поезија од деведесеттите, 1998), Српскиот експресионизам (1999), Српски прозаиди (антологија на поезија во проза, 2001), Критички писма (2002), Морфологија на експресионистичката проза (2003), Крстопати на метафората (критики и есеи за српски поети од 20 век, 2004), поетската збирка Бескрајна (2005), Небокршење-панорама на српската поезија од крајот на 20 век (2006), Побуна против центарот (нови прилози во модерната српска книжевност, 2006). Приредила десетина книги, а со Милан Ѓорѓевиќ превела и направила избор од поезијата на словенечкиот автор Алеш Дебељак Скици за враќање (2002), со поговор.
Во српската и во поранешната југословенска периодика објавува поезија од 1975 до 1986 година, како и во книгата Наследството на суматраизмот, но својата прва збирка ја објавува дури во 2005 г. Во подготовка е нејзината втора збирка Поимник на минливоста, од која некои песни се веќе објавени во српската книжевна периодика во текот на 2005/6 г. Нејзината поезија е преведена на англиски, словенечки и грчки јазик.
Пишува и објавува книжевна критика за современата српска поезија во дневникот Политика.
Ги добила следниве признанија: Милан Богдановиќ (2000) за најдобра новинарска критика, Исидоријана (2000) за есеистика и теорија, како и признанието Гордана Тодоровиќ (2005) за целокупно книжевно дело. Живее во Белград.
Превод: Софија Грандаковска