За мажите и жените (1)

По сè изгледа, за ништо не е пишувано толку многу колку за односите помеѓу мажите и жените. И во православниот светоглед, исто така. Би можело да се каже-особено во православниот светоглед.

Мене ми се чини дека во односите помеѓу православните мажи и жени има извесни нијанси кои не се сосема правилно разбрани, како од едната, така и од и другата страна. Поради тоа и се честите взаемни обвинувања (некои тоа го прават гласно, други пак, во сопствените мисли). Постојано во печатот сретнувам православни автори кои во извесен степен агресивно ја истакнуват машката доминанта. Да речеме вака: тоа е само делумно точно. Дајте заедно во Писмото да ја проследиме промислата Божја за мажите и жените.

И така, најнапред се сретнуваме со волјата Божја за мажите и жените во книгата Битие (см.: 1,26–29) каде што Бог му заповеда на човечкото семејство да се плоди и размножува и да господари над ѕверовите. Тука не може ниту да стане збор за некаква хиерархија. Тоа е поради тоа што на почетокот се зборува за создавањето на човекот како феномен, а дури потоа за поделбата на овој феномен. Или како што пишува јеромонахот Среафим (Роуз): „Во Божјата идеја за човекот, може да се каже – за човекот како граѓанин на Царството Небесно, – нема разлика помеѓу мажот и жената, но Бог, однапред знаејќи дека човекот е склон кон гревопад, ја устроил оваа разлика”.

Ева е иста таква помошничка на Адам, како што Адам – е помошник на Ева. Помошник – во богоспознавање преку својот ближен.

Создавање

Во втората глава од книгата Битие поподробно дознаваме за создавањето на човекот: Адам бил создаден прв, Ева пак, втора – од реброто на Адам „како помошник, по подобие” на Адама (види: Бит. 2,20). Некои се наклонети да ја гледаат хиерархијата на следниот начин, дека Ева – е помошничка на Адама, и штом таа е помошничка, значи – Адам е главниот. Сепак, како правилно би се разбрало ова место, по неопходност се поставува прашањето: а во што било толку неопходно да му се помага на Адама? Секако, во Битието се работи и за тоа дека Адам бил должен да го обработува Едем хранејќи се од него (см.: Бит. 2,15), но наивно е да се претпостави дека Адам и Ева според замислата Божја биле задолжени да ја ораат земјата: „Што недостасувало во рајот?” – како што забележува светителот Јован Златоуст при толкувањето на овој фрагмент. Но ете, бил неопходен обработувач, но тогаш каде е плугот? А каде се пак останатите орудија за земјоделие? Божјото дело се состоело во тоа да се делува и да се храни со заповедите Божји, да се остане верен на заповедите… зошто доколку се вкуси (од забранетото дрво), тоа значи смрт, а доколку не се вкуси, тоа значи живот”.

Во оваа светлина станува појасно што означува зборот „помошник”. Како што говорат богословите, Адам нема видено во рајот – ниту еден човек. Во таа смисла, како би се усовршил, на Адама му недостасувало да се препознае во уште еден образ Божји, да излезе од себе си за да се спознае себе си, за да препознае исто такво создание Божјо. Од таа гледна точка Ева е иста таква помошничка на Адама, како што Адам – е помошникот на Ева. Помошник – во богоспознавање преку својот ближен.
Создавањето на Ева

Кога Господ ја доведува Ева при Адама, тој рекол: А човекот рече: „Еве сега коска од моите коски, и плот од мојата плот. Нека ѝ биде името жена, зашто е земена од мажот! Затоа ќе го остави човекот таткото свој мајката своја и ќе се прилепи кон жената своја; и обата ќе бидат едно тело” (Бит. 2,23–24). Создавањето на Ева од реброто на Адама, исто така, не укажува на подчинетата состојба на Ева (ова подолу ќе стане појасно), туку на еднаквоста на нивните природи. За Адам и Ева да бидат од една единствена плот – Господ не ја користи земјата за создавањето на Ева, како што било со сите животни и со Адама, туку дел од телото на Адама.

Трет пат ние стануваме сведоци на взаемниот однос на Бога со човечкото семејство откако се случил падот во грев. Последователно откако Адам и Ева ја префрлуваат вината за прегрешението еден на друг, Господ го изрекува својот праведен суд. Имено тука е потребно внимателно да се задлабочи во библискиот текст: „А на жената ѝ рече: Ќе ти ги умножам и преумножам маките кога си бремена; со болки ќе раѓаш деца, и ќе бидеш под власта на мажот твој, и тој ќе ти биде господар!” Па потоа му рече на Адама: „Бидејќи ја послуша жената и вкуси од дрвото, од кое ти забранив и реков – не јади од него – затоа земјата нека биде проклета заради тебе; со мака ќе се храниш од неа сè до крајот на својот живот; трње и троскот ќе ти раѓа; и ти ќе јадеш трева полска. Со пот од лицето свое ќе јадеш леб, сè дури не се вратиш во земјата, од која си земен; зашто си земја, и во земја ќе се вратиш!” (Бит. 3,16–19).

Да обрнеме внимание: Бог го обзнанува Својот приговор. Сето напишано во библиските стихови – е казна Божја. За жената тоа е казна – и маките на бременоста, и болката на раѓањето – понатаму логиката не ни дозволува да запреме – и приврзаност кон мажот, и власта на мажот над неа. Ова ново читање ни дозволува да се вратиме малку назад и да разбереме дека доколку власта на мажот над жената – е казна поради падот во грев, следствено – до падот во грев мажот не само што не господарел над жената, туку тие биле во целост рамноправни. За ова говори свети Јован Златоуст: „Небаре правдајќи се пред жената, човекољубивиот Бог говори: на почетокот Јас те создадов еднаква по чест (со мажот) и сакав, ти бивајќи по достоинство еднаква со него, да заедничариш во сè, и како на мажот, така и тебе ти доверив власт над сите твари; но бидејќи ти не ја искористи еднаквоста по чест како што доликува, заради тоа те потчинувам на мажот: и ќе станеш зависна од мажот, и тој со тебе ќе завладее.. ”
Изгонување од рајот

Како што не умееше да началствуваш, сега научи да бидеш потчинета за твое добро. Подобро ќе ти биде под неговото началство, и да бидеш од него издржувана, отколку, користејќи ја слободата и власта да избрзуваш со своите желби.

Понатаму, после изгонувањето на Адама и Ева од рајот го гледаме во сета старозаветна историја осуштествувањето на Божјиот суд: над жената господари мажот. Пред сè, тоа се согледува и во озаконетиот факт, да се има повеќе жени.

Всушност, и во Новиот Завет апостолот ги опоменува жените да им се покоруваат на мажите: „Па така и вие жените, бидете им покорни на своите мажи ” (1 Пт. 3,1). Но тука веќе има и друга забелешка, совршено незамислива за старозаветните односи: „Така и вие, мажите, живејте со своите жени разумно, и почитувајте ги како послабо суштество, и како сонаследници на благодатниот живот..” (1 Пт. 3,7). Жената веќе не се восприема така како порано, и љубовта на сопружниците се восприема духовно: „Вие мажите, сакајте ги жените свои, како што и Христос ја засака Црквата, и се предаде Себеси за Неа” (Еф. 5,25).

Сепак, гледаме од Евангелието дека и овие возвишени односи – не ја претставуваат таа граница која што ние сме должни да ја достигнеме, не некаков „план” Божји за човекот. Ние го спознаваме совршенството во зборовите на Христа, и тоа се однесува кон тајната на идниот век: „Зашто, кога ќе воскреснат од мртвите ниту ќе се женат, ниту ќе се мажат, туку се како ангели на небесата” (Мк. 12,25). И апостолот вели: „Нема веќе ни Јудејци, ни елини, ни роб, ни слободен; нема машки пол, ни женски; зашто сите вие сте едно во Христа Исуса” (Гал. 3,28).

Нееднаквоста на мажите и жените – тоа е казна Божја, епитимија, а секоја епитимија има привремен карактер.

И така, гледаме дека еднаквоста на мажите и жените е нарушена поради падот во грев, нееднаквоста пак, се јавува во делот на односите во сиот паднат свет, и во него нема искрена, изворна, неповторлива љубов. Се работи за Божја казна, епитимија, а секоја епитимија има привремен карактер и се прекратува со разрешување од гревот. Во Царството Божје, местото каде се простени и разрешени гревовите, и каде сите пребиваат како Ангелите разликувајќи се само според благодатта и славата која светите ја здобиле поради своите подвизи, а најмалку поради полот, титулите или било што друго земно.

Исто така, на ум надоаѓаат примери од аскетската литература. Најверојатно сите се сеќаваат како расудува преподобниот ава Доротеј за стравот Божји. Според него, секој христијанин е должен да има страв Божји, почетникот и усовршениот го имаат во различно својство. Стравот Божји кај почетникот – е страв на роб кој се плаши од казнување. Стравот Божји кај средниот – е страв на наемник кој се плаши дека ќе ја загуби платата од својот труд. Стравот Божји кај усовршениот – е страв на син кој избегнува да го натажи својот родител. Во извесна смисла, и жената во Стариот Завет изразувала ропско послушание. Во Новиот Завет пак – веќе слободна и со можност да добие награда во вечноста. И во идниот век – да влезе во достоинството на ќерка, како што мажот – влегол во достоинството на синот, изразувајќи го на Отецот своето вистинско послушание.

Што да се заклучи од горенаведеното? Пред сè, опомена за мажите. Како свештеник, имав прилики да засведочам мажи кои послушанието го сметаат – за особеност на женската природа, и затоа послушништвото на својата втора половина се обидуваат да го наметнат само со зборови, а никогаш со дела. Сум видел и како нашиве „православни” брадички кои што поради своеволие своите прекрасни половини би можеле во заби да ги носат. Јасно е – дека за таквите веќе нема вразумување, – таквите просто треба да се исклучат од Причеста, сè додека не им дојде памет во глава. Моите зборови – се за пресметливите луѓе. Не треба да се врши притисок врз жените! Ним и така не им е лесно. Кој ќе биде повисоко во Царството Небесно – знае само Бог.

(продолжува)
Свештеник Сергеј Бегијан
Извор: Православие.ру.
Превод: Пантелеј Кондратјук
Рецензија: отец Горан Тасески