логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка

 

 


Двеста години од раѓањето на Дичо,зографот кој почна нов правец во црковната уметност

Уметник – чудотворец, мајстор на иконописот, автор чии импресивни дела ќе станат парадигма за генерации зографи на пошироките балкански простори.

Веројатно и ова не е доволно за да се искаже големината на Димитрија Крстев(ич), познат како Дичо Зографот, човекот кој направи пресврт на еден илјадагодишен период и означи почеток на сосема нов правец во историјата на македонската црковна уметност.

Дичо е роден во Тресонче, 1819 година. Во маалото Лековци. Таму и пораснал. Се оженил на дваесет години, на 1 јули 1839 година, како што самиот забележал во стариот зографски прирачник т.н. ерминија. Имал седум синови и една ќерка.

Малку пишани белешки има за неговата биографија. Се знае дека бил исклучително образован и дел од од тогашната интелектуална елита. Добро ги владеел книжевниот грчки и старословенски црковен јазик, како и духовните прашања.

Историчарот на уметност и поранешен претседател на Македонската академија на науките и уметностите, Цветан Грозданов ќе запише дека „во уметноста на 19. век Дичо Зографот се издигнал како средишна личност, истакнувајќи се со својата ликовна надареност, лична култура, продуктивност, комуникација со современиците, дејство и влијание врз своите ученици и соработници“.

Од млад ги обработувал, препишувал и преведувал ерминиите поради што многу рано бил упатен во иконографијата и технологијата на црковната уметност. Личната дарба уште повеќе придонела да изгради чувство на респект кон другите творци. Одбивал да интервенира, да ги заменува или освежува иконите што му биле доставувани на „поправка“, настојувајќи да го зачува стариот инкарнат, што зборува за неговиот однос кон постарите зографи и неговите речиси современици.

Не бил обичен занаетчија, туку мајстор – интелектуалец. Интересот за користење книги од богословската литература, на графички изданија и на старите ракописи само ја заокружува неговата комплексна личност, наведува академик Грозданов.

Таткото на Дичо, Крсте Перков, бил зограф, но повеќе резбар и копаничар. Се смета дека тој го вовлекол синот во занаетот. Веднаш откако потпораснал, Крсте го земал Дичо во својата копаничарска група, но тој, сепак, поголем интерес покажал за зографството.

Според писанијата и она што го знаат потомците, основите на зографскиот занает Дичо ги совладал во манастирот „Св Јован Бигорски“. Најмногу научил од мајсторот Михаил кој со својот син Димитрија (подоцна замонашен како Даниил) дошол од Самарина (Епир). Стекнатото искуство кај овие двајца зографи, Дичо го надградил, а потоа и го развил својот препознатлив стил.

Има една интересна случка поврзана со Дичо Зографот што ја раскажуваат неговите потомци. Еден ден, кога тајфата (во која Дичо бил уште чирак) одела наваму-натаму по работа, била пресретната од група арамии. И, додека арамиите им се заканувале на останатите од тајфата, прашувајќи ги каде тргнале, по каква работа и зошто, Дичо земал едно парче дрво и почнал да си „игра“. Главниот од арамиите го забележал и му свикал: „Што правиш бре ти?“. Дичо го завртел дрвото кон него и кога овој во „глоданото“ го забележал својот лик, изненаден, се насмевнал и рекол: „Да ги оставиме овие, се гледа дека се надарени, учени, само добро може да сторат“. И така, тајфата во која бил и Дичо, куртулила благодарение на него.



Творештвото на Дичо

Почетоците на работата на Дичо се уште се непознаница, иако се смета дека од 1840 до 1844 година работел во црквите на егејското крајбрежје.

Од 1844 година, организирал своја тајфа во Тресонче, а подоцна и работилница во која обучувал млади, надежни момчиња, но ги подучувал и своите синови Аврам и Спиридон.

Најраното познато дело на Дичо Зографот е иконата „Богородица Пантохора“ во црквата „Св. Јован Канео“ во Охрид, од 1844 година. Првите позначајни самостојни остварувања може да се видат и во Росоки, село близу родното Тресонче, каде во храмот „Воведение Богородичино“ Дичо ги изработил престолните икони од иконостасот. Дичо е потпишан на „Исус Христос Цар и Велики архиереј“ и „Св. Јован Претеча“ во 1844 година, како и на „Богородица Одигитрија“ во 1845 година. По завршување на работата во Росоки, ја презел нарачката за изработка на иконите во црквата „Св. Петар и Павле“ во Тресонче. Ги насликал светите апостоли во природна големина на влезот на црквата. Натписот под оваа композиција покажува дека живописот е завршен на 27 мај 1849 година.

Од 1844 до 1870 година суверено владеел со црковната уметност на Западна Македонија, вклучувајќи ги и соседните краишта во Србија и Бугарија што биле во границите на Османлиското царство. Според желбата на донаторите, натписите калиграфски ги пишувал на црквенословенски јазик (со мноштво елементи на македонскиот мијачки дијалект), како и на книжевен грчки јазик. Често изведувал натписи и на двата јазика. Зографските прирачници ги преведувал и редактирал на мијачки дијалект, внесувајќи сопствени белешки. Тоа го правел за да ја збогати сопствената љубопитност и култура, за своите синови Аврам и Спиро (Спиридон) кои ги подготвувал за зографи, како и за учениците.

Бројни и засега се уште ненадминати се делата на Дичо Зографот. Создал преку 2.000 икони, но, според Грозданов, таа бројка е само приближна.

„И кога ќе се состави каталогот на Дичовиот опус тој постојано ќе биде збогатуван со нови откритија. Денес се зголемува и бројот на ансамбли на ѕидното сликарство во однос на порано познатите храмови каде што оставил трага“, нагласува академикот.

Дичо им ја олеснил работата на историчарите на уметноста, (о)ставајќи го својот потпис и годината на изведбата на иконите. Се потпишувал со зборовите: „Смирени зограф Дичо от Тресонче“ или „Помјани Господе раба твојега зографа Дича от Тресонче“.

Творел во Реканскиот крај, во Скопје, Куманово, Гостивар, Кичево,…

Ангажманот на Дичо Зографот во Скопје и околината почнува од селото Кучевиште кое тогаш било многу важен регионален културно-просветен центар. Во црквата „Св. Богородица (Св. Спас)“ со своите соработници го обновил иконостасот. Тешко е да се утврди што се работел таму зашто повеќето икони од оваа црква се уништени во пожарот од 1983 година. Единствена икона за која со сигурност може да се тврди дека е негова, е „Архагнел Михаил ја одзема душата на богатиот“, потпишана во 1845 година.  Ангажманот во Кучевишта ја „отворил“ првата поголема „скопска“ нарачка. Дошла од село Бањани, за изработка на иконите за иконостасот во црквата „Св. Георгија“. Иконите биле завршени во 1846 година. Се смета дека од раката на Дичо се и иконите на апостолите со композицијата на деисисот, како и празничните икони. Потоа се нижат и други нарачки, во село Горњани, село Чучер,…

По завршување на работите во скопскиот регион, Дичо се фокусирал на неколку поголеми проекти во Реканскиот крај. Го изработил Кивотот за мошти во „Св Јован Бигорски“, а истата година, 1848-ма, работи и на иконостасот во храмот „Архангел Михаил“ во Битуше. На покана на игуменот на манастирот „Св Јован Бигорски“, ја почнал и обемната работа на живописот во манастирскиот метох во село Рајчица, во црквата „Св. Георгија Победоносец“.

Во 1853 година повторно се враќа во Скопско, работејќи ги престолните икони на црквата „Св. Никола“ во Љубанци. Продолжува во Црешево, а потоа изработил повеќе икони кои денес се наоѓаат во црквата „Св. Спас“ во Скопје. Од 1854 година е и портретот на јеромонахот Самуил од манастирот „Трескавец“.

Дичо изработил икони и за манастирот „Богородица Пречиста“ кај Кичево, храмот „Св. Ахил Лариски“ во село Требиште, црквата „Св. Никола“ во Маврово, црквата „Св. Никола“ во Куманово, црквата „Св. Богородица“ во Скопје, црквата „Св. Константин и Св. Елена“ во Скопје, црквата „Св. Илија“ во Кадино, црквата „Св. Вознесение“ во село Драчево,…

Оставштина од Дичо има и во Куќата на Робевци, истакнатото трговско семејство чија благородна лоза на добротвори, мецени и родољуби се преплетува и со животот на Прличев, Миладиновци, Шапкарев,… Зачувани се ликовни сведоштва за врските на Дичо со Робевци. Во времето кога работел во црквата „Св. Никола Геракомија“ и во други охридски цркви, во 1862 година, тој бил повикан од Анастас-Тасе Робев за две семејни нарачки. Бидејќи во февруари претходната година изгорела нивната куќа, а непосредно потоа се издигнал и денес познатиот семеен дом (сега Музеј на Охрид), на првиот кат, во нишата на приемната одаја Дичо извел високо декоративно развиено цвеќе кое се уште е сочувано. Не се знае дали декорирал и други простории и детали во Куќата.

Заслужува внимание и белешката дека Дичо го насликал житието на Св. Прохор Пчински во истоимениот манастир, но бидејќи црквата е урната, а во првите години на 20. век е изградена нова, се смета дека тогаш бил уништен и овој циклус.

Ликовен развој

Неколку периоди го следат творечкиот развој на тресончанецот Дичо. Првиот е неговото школување што завршува околу 1844 година кога го превел и стариот зографски прирачник т.н. Ерминија од грчки на мијачки дијалект. Во Ерминијата се содржани иконографските и техничките белешки за начинот на работа на иконите и на ѕидните слики. Во сликањето на лицата кај Дичо тогаш се уште преовладува основниот маслинесто-окер тон при што окерот ја покрива целата површина, без нагласено осветлување на истакнатите делови. Облеките се крути и тешки, а диплите најчесто со златна боја.Сепак, ликовната обработка иконите е педантна, а барокната декорација присутна.

Иконите од крајот на 40-тите години покажуваат нова, повисока фаза од развојот. Се забележува напредок – посигурно владеење со формата и подиференцирани премини во цртањето на лицата и рацете. Дичо ја открива функцијата на светлината во дефинирањето на формите.

Педесетите години се периодот на творечката зрелост на Дичо Зографот. Иконите се сликани на неутрална, најчесто златна оснва, што на ликовите им ја дава бараната спиритуалност. Впечатокот го дополнуваат раскошните облеки на светителите.

Специфично за еден од најпознатите македонски зографи и претставници на Мијачката школа е што и покрај малите димензии, ликовите на иконите ги задржуваат формата и изразот за разлика од неговите ученици кај кои со смалувањето, најчесто се деформираат.

На почетокот од 60-тите години Дичо го достигнува крајниот дострел на своите творечи можности. Го смалува интензитетот на бојата за сенчење и ја доведува до совршенство играта на светлината и сенките на лицата и рацете на светителите.

Тресонче одбележува 200 години од раѓањето на Дичо

Не се знае точно дали Дичо починал во 1872 или во 1873 година. Но, со оглед дека годината на раѓање е позната, Тресонче утре и задутре одбележува два века од неговото раѓање. По овој повод, организира „Меморијал Дичо Зограф“.

======

Денес, во дворот на куќата во која е роден Дичо, се наоѓа куќата на неговите потомци, правнуците Јован (Јоле), Саржо, Мојсо и Темјана Аврамовски. Куќата сега е дом на нивните семејства кои го посетуваат Тресонче. Јован (Јоле) го чувал деда си Аврам, најстариот син на Дичо, се до неговата смрт.

Не се знае точно каде е гробот на Дичо, иако, според некои од неговите внуци, се наоѓа на местото зад олтарот на сегашната црква „Св. Петар и Павле“ во Тресонче.

https://www.mkd.mk/kultura/likovna-umetnost/dvesta-godini-od-ragjanjeto-na-dicho-zografot-koj-pochna-nov-pravec-vo

 

Друго:

 

 

 

 

 

 



dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Април 17, 2025
Festival.Simeon

ЈУБИЛЕЈ НА МУЗИКАТА - X ИНТЕРНАЦИОНАЛЕН ФЕСТИВАЛ ПОЛИХИМНИА 2025

Од 11.04 - 15.04. 2025 год. во Скопје по десетти пат се одржа Интернационалниот фестивал на класична музика Полихимниа 2025. Единствен од ваков вид во нашата земја и оригинален по својата содржина и оваа година фестивалот се обиде да ги обедини најдобрите…
Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Авг 29, 2024 Литература 929
TviTER231
Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 2474
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

Беседи

БEСEДА за ужасoт на прирoдата при смртта на Гoспoда

БEСEДА за ужасoт на прирoдата при смртта на Гoспoда

И зeмјата сe затрeсe и карпи паднаа (Мт. 27:51). O какoв страшeн укoр на луѓeтo! И мртвата прирoда Гo пoзнала Oнoј Кoгo луѓeтo нe мoжeлe да Гo пoзнаат. Сeта нeма...

 Митрополит Струмички Наум : Потешко ни беше да бегаме

Митрополит Струмички Наум : Потешко ни беше да бегаме

Некаде, некој има убаво кажано дека колку повеќе се доближуваме до Голгота, следејќи Го верно Христос, толку помалку луѓе (духовни чеда, пријатели) гледаме околу нас. Но, ништо чудно. Знаеме и...

Св. Јован Златоуст -  За Лазар, Слово 6

Св. Јован Златоуст - За Лазар, Слово 6

Уште колку пари? Уште колку богатство? Уште колку великолепни зданија? Уште колку бездушна приврзаност спрема задоволствата? Еве се случи земјотрес; каква полза ни донесе богатството? Нечиј труд пропадна, изсчезна имотот...

„Лазаре, излези надвор“

„Лазаре, излези надвор“

Тие Негови зборови, пред сè, значат дека нема смрт за оние кои веруваат во Христа, зашто Христос подоцна на Марта ѝ вели: „Јас сум воскресението и животот; кој верува во...

презвитер Горан Стојчевски: ЛИТУРГИЈАТА – ДВИЖЕЧКАТА СИЛА НА СВЕТОТ

презвитер Горан Стојчевски: ЛИТУРГИЈАТА – ДВИЖЕЧКАТА СИЛА НА СВЕТОТ

„Благодарење. Тајна што не требаше да остане толку тајна. Непроценлив дар, незаслужен. Дело Христово во кое постојано се учествува иако само еднаш се случи. Соборно сведоштво во личен подвиг подготвено....

БEСEДА  за пoмирувањeтo на лoшитe заради злoтo

БEСEДА за пoмирувањeтo на лoшитe заради злoтo

И дeнeс мeѓусeбнитe прoтивници сe пoмируваат кoга трeба да сe нападнe и да сe oсуди Гoспoд. Има мнoгу кoи сe кoлат пoмeѓу сeбe дoдeка нe им гo спoмнeтe имeтo Гoспoдoвo....

БEСEДА  за наслeдникoт и за рoбoт

БEСEДА за наслeдникoт и за рoбoт

Зoштo дoјдe Христoс на Зeмјата, браќа? Да нè направи пoдoбри oд рoбoвитe, да ни дадe правo какo синoви и дoлжнoст какo гoспoдари. Правo на синoвитe e сo имeтo Христoвo да...

БEСEДА за oбјавeнитe тајни

БEСEДА за oбјавeнитe тајни

Злoстoрник станува oнoј чoвeк кoј ќe пoвeрува дeка дeлата чoвeчки мoжат да сe скријат. Така мислeлe и eврeјскитe старeшини кoи вo тајнoст гo пoдгoтвуваа свoeтo злoстoрствo над Христа Гoспoда, тајнo...

Архива:Митрополит Струмички Наум:Тример (06.03.2022)

Архива:Митрополит Струмички Наум:Тример (06.03.2022)

Влегуваме во периодот на Големиот пост. Почнуваме со ’тримерот‘. Во Црквата Божја ова не е само период со некој посебен ред и правила, ова е, пред сè, период на посебна...

« »

Најново од култура

Православен календар

 

234/04/2025 - четврток

Светиот свештеномаченик Антипа епископ Пергамски во Азија; Светите маченици Прокес и Мартинијан;

 

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на светиот Христов свештеномаченик Антип Пергамски  24 април/11 април  2025

Тропар на светиот Христов свештеномаченик Антип Пергамски 24 април/11 април 2025

Велик те направи Спасителот тебе Антипопомеѓу ѕвездите небесни,и возвишено стана името твое во Црквата,на која како семе одбрано и послужии...

Тропар на св. Христови мач.Терентиј, Африкан, Максим, Помпиј, Зинон, Александар, Теодор, и др.33 со нив 23 април/10 април  2025

Тропар на св. Христови мач.Терентиј, Африкан, Максим, Помпиј, Зинон, Александар, Теодор, и др.33 со нив 23 април/10 април 2025

Рахила плачеше по своите деца,о свети пустињаци од дванаесетте манастири,а ние денес се радуваме на вашите венци невенливи,ангел Господов свитата...

Тропар на светиот Христов исповедник преподобен Никита 16 април/3 април   2025

Тропар на светиот Христов исповедник преподобен Никита 16 април/3 април 2025

Исповедниче на православието,пастиру на овците словесни,велик молитвенику, од Никифора преподобниотдуховно роден, од Тарасие Патријархотсо оклопот на свештенство облечен,

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная