логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка

СЕМИОТИКА НА МОЛИТВАТА ВО ХЕЛЕНСКАТА КНИЖЕВНОСТ 

Софија Грандаковска 

 

 

 

sofija.grandakovska.jpg

 

 

 

1. Молитвата e инвокација кон Музите

 

 1.1. Најраните книжевни спомени  за хеленската молитва ги наоѓаме во почетните стихови на Хомер во Илијадата и Одисејата, во формата на инвокацијата [lat. invocatio], која означува повик или молба упатена кон Музите: „Гневот божице, спеј го на Ахила, синот Пелејев“[1] и во Одисејата: „Мажот воспеј го, Музо, искусен [...]“[2] упатена од страна на аедите [a)oidoi], кои во почетокот на своето пеење ги молат и ги повикуваат Музите да им го вдахнат она што тие на најдобар и највозвишен [klea a)ndrw~n] начин треба да го опејат во врска со славата на јунакот. (Плутарх, 1975, 14)Хомеровото поетско обраќање до Музите претставува всушност молитва за идеалност. Преку Музите е направена објавата на највисоката стварност, т.е. тие го претставуваат постоењето на највисоката инстанца во митско време. Овие божествени суштества во хеленскиот свет ја носат симболиката на Светлината, како симбол на духовното пронаоѓање. Нивната природа е уранска, бидејќи тие немаат ни светилиште, ни храм на земјата, но знаат сè и без нив не може да се објави ни вистината ни совршенството: 

Сезнаењето е домашниот топос на Музите, а сезнаењето се манифестира во песна која не е човечка, туку божествена стварност. Вистината и блаженството се содржат во Музите. Музите се невидливи и бестрасни.[3] 

Музите присуствуваат на првите настанувања, постари се од најстарите божествени појави и од космогонискиот Ерос.[4] Тие ја носат космогонијата, раѓањето, животот и објавата на божествената стварност. Тие ја носат објавата на доброто.

1.2. Аристотел во XIX глава од своето дело  За поетиката,“ вниманието го посветува на мислата која е подготвувана од самиот начин на говор на којшто припаѓаат „докажувањето, побивањето, подготвувањето на чувствата [афекти]... стравот или гневот и други слични.“ (Аристотел, 1979, 45) Во овој контекст, може да се пронајде значајна дихотомија во однос на инвокативната форма со којашто Хомер го започнува своето дело: дали Хомер им упатува заповед на Музите или им упатува молба да му помогнат на највозвишен начин да го испее својот еп? Ваквата дилема произлегува од употребата на глаголот: воспеј, употребен во заповеден начин.Протагора му забележува на Хомер за првиот стих од Илијадата, кој вели дека тој, сакајќи да упати молитва, всушност заповеда. Според Аристотел, ваквата дилема на Протагора не може да биде прифатена, образложувајќи дека не е заповед да нарачуваш нешто да се прави или не: 

Поетот не заповеда иако глаголот е во императивна форма. Јасно е дури  и дека не моли, зашто во овој крик нема место за дискурзивна интонација. Поетот знае дека Божицата на божествената песна е сеприсутна и сепросторна, дека таа не пристига ни на молба ни на заповед, туку дека таа бива во облик на постојано дејствувачка природа. Таа на повикот (кој е профетски), станува епифанија.“ [5] 

Истиот став го наоѓаме изложен и кај Плутарх кој вели: 

Музите се плод на митско време... Бидејќи поезијата е најкристалниот плод на духот, сигурно е дека божјите создавачи и заштитници на таа и сличните уметности се бестелесни, односно ментални битија. Заради тоа во историјата на Хелада не среќаваме ниту еден храм кој е посветен на некоја од деветте музи. Ним не им се принесуваат жртви, ниту им се молат молитви како што тоа им е правено на господарите на природните сили.[6] 

1.3. Зошто тогаш се инвоцираат Музите? Припаѓајќи му на митскиото време од развојот на свеста на хеленскиот човек, инвокацијата упатена кон Музите (Mou~sa) укажува на хеленското чувство за создавање рамнотежа и природно расудување за способностите на човековата улога и способностите во секојдневниот живот.“ (Плутарх, 1975, 14) Музите претставуваат господари  и сопственици на духовното царство. Затоа и во повикот кон Музите, зборот ја добива својата моќ низ звукот. Инвокацијата како форма на молитвата укажува на музичките атрибути на говорот низ поезијата. Од друга страна, поетот во своето творештво не може да се повика на помош на никакви норми, освен на помошта на Музите. Поетскиот повик е јазик, бидејќи преку него се именува битието и суштината на сите нешта. Затоа, поетскиот говор е прајазик на еден историски народ.“ (Hajdeger , 1982, 140-141)Во инвокацијата на Хомеровата Илијада стои дихотомијата: гнев-смиреност: гневот како сематички означител на лошото, а смиреноста како означител на хармонијата, космогонијата, доброто. Во оваа семантичка бинарност се содржани двата принципа врз коишто почива природата на нештата. Но во контекст на нашето истражување, бинарноста стои во семиотичката ознака и означувањето. Затоа, важно е да ја откриеме етиологијата на молитвата, која во себе ги вклучува истите принципи.Употребата на инвокацијата како молитвен говор кажува за степенот на религиозната свест кај хеленскиот човек, дека сè уште не постои обраќање кон вистинско и конкретно божество, туку кон божественото битие. Во овој контекст, иако кон Музите не се упатуваат молитви, самата инвокација како форма, го содржи молбеното барање да се исполни или да се појави одредено добро. Тука треба да ја надоврземе и етимологијата на зборот молитва во хеленската филологија, кој има значење да дојде, да се појави [μολειν]. 
 


[1] Хомер. Илијада, прво пеење, 1982, 27. (Mnin aeide,  Θea, Peleiadew ἈχiloϚ). Препев: Михаил Петрушевски.
[2] Хомер. Одисеја, 1985, 55.
[3] Антологија на хеленската лирика. Предговор: Е. Колева, 1996, 27-28.
[4] Хесиод, цит. според:  Антологија на хеленската лирика. Предговор: Е. Колева, 1996, 45.
[5] Антологија на хеленската лирика. Предговор: Е. Колева, 1996, 24.
[6] Плутарх, 1975, 15.


dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Април 17, 2025
Festival.Simeon

ЈУБИЛЕЈ НА МУЗИКАТА - X ИНТЕРНАЦИОНАЛЕН ФЕСТИВАЛ ПОЛИХИМНИА 2025

Од 11.04 - 15.04. 2025 год. во Скопје по десетти пат се одржа Интернационалниот фестивал на класична музика Полихимниа 2025. Единствен од ваков вид во нашата земја и оригинален по својата содржина и оваа година фестивалот се обиде да ги обедини најдобрите…
Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Авг 29, 2024 Литература 1071
TviTER231
Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 2641
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

Беседи

Старец Георгиј Капсанис - ЗНАЧЕЊЕТО НА БОЛКАТА ВО НАШИОТ ЖИВОТ

Старец Георгиј Капсанис - ЗНАЧЕЊЕТО НА БОЛКАТА ВО НАШИОТ ЖИВОТ

Во оваа нова состојба се чини дека смртта и болката имаат позитивно значење, како другата кожна облека со која Бог ги облекол Адам и Ева кога го напуштиле рајот за...

Вознесение во Христос или идолопоклоничко превознесување

Вознесение во Христос или идолопоклоничко превознесување

  Луѓето тежнеат кон правење идоли. Идол е сѐ она што човекот го става на прво место во своето срце, наместо Бог и наместо духовното растење во Бог. Луѓето сакаат...

Св. Климент Охридски: Поука на вознесение на Господ наш Исус Христос

Св. Климент Охридски: Поука на вознесение на Господ наш Исус Христос

Поради тоа, браќа, бидејќи нè очекува бесконечна мака, да се потрудиме преку подвиг да ја избегнеме, со милостина да го пречекаме бедниот и да го угостиме, примајќи го туѓинецот, гладниот...

 Митрополит Струмички Наум: Недела на слепородениот

Митрополит Струмички Наум: Недела на слепородениот

Се случија две средби помеѓу слепородениот и Христос: првата додека уште беше слеп; и втората, откако прогледа и откако Го оправда Христос пред фарисеите. И фарисеите двапати се сретнаа со...

Митрополит Струмички Наум: „Литургијата и на почетокот била Тајна Вечера, а не јавен доручек.“

Митрополит Струмички Наум: „Литургијата и на почетокот била Тајна Вечера, а не јавен доручек.“

       Така, како што веќе напишав: ниту почетокот, ниту крајот на начинот на служењето на Светата Литургија се и ќе бидат исти со денешниот – ниту некој Собор ја прогласил за...

Отец Гаврил-Беседа за Св.Методиј и Св.Кирил

Отец Гаврил-Беседа за Св.Методиј и Св.Кирил

Тогаш сфатил дека не треба да се врзува за ништо световно, и дека треба да живее единствено за Царството Небесно, односно за Бога. И навистина се оддал на богоугоден живот,...

Жарко Ѓорѓиевски: Свети апостоли Јасон и Сосинатар (Недела на раслабениот)

Жарко Ѓорѓиевски: Свети апостоли Јасон и Сосинатар (Недела на раслабениот)

Eвангелската приказна за исцелувањето на болниот човек кој поголемиот дел од својот живот беспомошно лежел покрај бањата која ја опишал светиот апостол и евангелист Јован е пример на чисто милосрдие...

Митрополит Струмички Наум: Христијанин без срце кое гори во молитва...

Митрополит Струмички Наум: Христијанин без срце кое гори во молитва...

Ако Божјите информации што доаѓаат од словото на духовниот отец, од Светото Писмо, од делата на Светите отци ги прифаќаме само на ниво на разум, без да ги прифатиме во...

« »

Најново од култура

Православен календар

 

06/06/2025 - петок

Преподобен Симеон Столпник Дивногорец; Светиот маченик Мелетиј Стратилат и 1218 војници со жени и деца; Преподобен Никита Столпник;

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на преп. Христов столпник Симеон Дивногорец 6 јуни/24 мај 2025

Тропар на преп. Христов столпник Симеон Дивногорец 6 јуни/24 мај 2025

Помазаник на Божјата благодат, од утроба посветен на славословие Господово, Симеон стана огнен молитвеник од земјата до небото, цврста поткрепа во Бога имајќи,...

Тропар на ВОЗНЕСЕНИЕ ХРИСТОВО – СПАСОВДЕН

Тропар на ВОЗНЕСЕНИЕ ХРИСТОВО – СПАСОВДЕН

Си се вознел во слава, Христе Боже наш, и си ги зарадувал учениците со ветувањето на Светиот Дух, а со...

Тропар на светиот слуга Христов Епифаниј Кипарски  25 мај/ 12 мај 2025

Тропар на светиот слуга Христов Епифаниј Кипарски 25 мај/ 12 мај 2025

Ливан ја залеа со мириси, патеката на твојот живот,о голем столбу на православието, ревноста по Христа ја привлече благодатта,и со...

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная