Книгите ќе покажат чие творештво е на врвот

Жестока и неопходна беше полемиката што минатата година ја поведоа американските и европските книжевници за тоа кој е подобар. Ја почна Хорас Енгдал од Шведската академија спроти доделувањето на Нобелова награда за литература. Тој беше директен и остар.Без двоумење рече дека: „Американската литература е немоќна да биде на височината на која се наоѓаат европските писатели. Соединетите Американски Држави се премногу изолирани, тие не преведуваат доволно и не учествуваат во дијалогот помеѓу литературите“.

Енгдал свесно ја воздигна европската литература, истакнувајќи дека „постојат вредни автори во сите големи култури, но не може да се одбегне фактот дека Европа е се' уште во центарот на светските литературни збиднувања. Американските автори не наоѓаат доволно сили да се дистанцираат од сопствената масовна култура“.Тоа предизвика сомневања дали станува збор за „рецесија“ на американските литературни вредности.

Мислењето на Енгдал, сосем очекувано, наиде на остра реакција во американските медиуми. Член на Американската фондација за литература иронично истакна, „поврзете ме со Хорас Енгдал за да му испратам листа со дела што треба да ги прочита“. Главниот уредник на „Њујоркер“ реагираше со сличен тон велејќи „не може Шведската академија, која заборави да ги награди Пруст, Џојс и Набоков, да ни дели морални лекции. Ако внимателно погледне, Енгдал ќе ја забележи виталноста и динамиката на генерацијата на Филип Рот и Џон Апдајк, но и на помладите романсиери имигранти. Никој од нив не е зафатен од ураганот на кока-кола“.

Тоа некако се потврди на Парискиот салон на книгата, на кој беа претставени повеќемина врвни американски писатели-имигранти. Освен тоа, веќе неколку години Рот и Керол Оутс се спомнуваат како сериозни кандидати за Нобеловата награда.Полемиката помина, а наградата ја доби Французинот Ле Клезио. Од сите страни дојдоа комплименти дека е автор што ги надминува раскажувачките конвенции. Сепак, остана дилемата дали со тоа победи мислењето за доминација на европската литература. Одговорот тешко може да се пронајде.

Полемиката сепак покажа какви се светските литературни збиднувања и текови. Во тој контекст треба да се прашаме каде се наоѓаат и балканските литератури. Колку современата литература денес успева да ја одбегне комерцијализацијата и кока-кола синдромот? Тоа наметнува да се замислиме во кој правец се движи литературниот дискурс кај нас во последниве години, особено што доминира во преводната литература со која постојано се соочуваме.

Пишува: Данило Коцевски