Обновено
Несмелов В. И.
Во своите барања на смислата на животот, древните грчки философи го поимале човекот како носител на идеални основи и изразувач на идеални цели на животот, но тие не биле во состојба точно да ги определат тие основи и јасно да ги покажат тие цели. Во своите длабоки размислувања за човековиот живот, тие успевале да стасаат само до создавањето на одделни идеи, несомнено големи според својата содржина, но сосема безнадежни според својата сила. Кај грчките филозофи идеалот на човекот целосно се поистоветувал со идеалот на мудрец кој го следи единствено гласот на својот разум и, соодветно на силата на разумниот живот, не само што царува над светот преку своите творечки преобразувања на истиот тој свет, туку и успева да извојува и уште поголема победа – победа над самиот себе. Со таа победа над самиот себе, тој слободно го избегнува секој порок и слободно овладува со секакви добродетели, така што во својот живот станува пријател на боговите и според своето совршенство се изедначува со нив. Но, искажувајќи ги ваквите и слични на нив состојби, големите философи на паганскиот свет не биле вои состојба да ги воплотат дури ни во својот сопствен живот. Множество творци и проповедници на моралната философија, како што е познато, не биле во состојба да ги поднесат животните страдања и завршиле со самоубиство, па дури им го советувале тоа и на своите ученици, во случај да премалат од животната борба. Очигледно, мечтата за изедначеност со боговите за нив останала само мечта. И, повторно очигледно, нивната голема заслуга се состоела само во тоа што тие јасно го спознале и одлучно го поставиле жешкото прашање за разумот на животот и во својата философија активно се стремеле кон барањето на тој разум, но сепак не успеале да го пронајдат. Во светот беше, и светот преку Него стана, но светот не Го позна. Дојде при своите, и Своите не Го примија (Јован 1:10).
Најдлабока анализа и највисоко решение на прашањето за смислата на животот се дадени дури со појавата на христијанството, во учењето на новозаветното откровение и во областа на христијанската философија.
1. Христијанството му говори на човекот дека тој не постои заради смртта и за да биде сенка во таинствените пребивалишта на митолошкиот Ад, туку постои за вечен разумен живот на небото, во Божјото царство на светлината и на вистината. Следствено, христијанството му ветува на човекот не проста бесмртност на неговиот дух, туку целосна возобнова на сето негово битие при воскресението од мртвите, и тоа ветување на христијанството претставува, само по себе, основен пункт во содржината на христијанскиот светоглед. Имено, преку тоа ветување, христијанинот се спознава себеси како земен член на небесното царство, и во тоа сознание тој ја открива конечната вистина за своето постоење (Филипјаните 3:18-20). Следствено, нарушувањето на тој пункт на верата нужно повлекува со себе и нарушување на сиот христијански светоглед (1 Коринтјаните 15:14-17), затоа што во тој случај на човекот му останува единствено да се дефинира себеси како среќно или несреќно дете на земјата, кое не знае зошто од самата таа земја е одгледан и зошто, по својата смрт, заминува во истата таа земја за вечност. Човекот навистина така се дефинира во содржините на сите пагански светогледи, и врз тој светоглед неизбежно се уривале сите генијални мечти на философијата за божественото величие на човекот. Смртта постојано се смеела над тие големи мечти, се смеела над нив во случајот кога го прекинувала веселиот животен тек на некој среќен човек, и уште погрубо се смеела кога го прекинувала тешкиот след на страдањата на некој сирот страдалник; затоа што во последниот случај смртта, имено, се покажува како единственото богатство за човекот, како тој да живеел на земјата единствено затоа за да страда, а страдал единствено затоа за да умре. Но, во текот на вековите мудроста човечка не измислила никаква друга дефиниција за човек; така, кога во светот се појавило христијанското откровение на конечната вистина за човекот, тоа подеднакво ги довело во недоумение како Евреите, така и паганите, затоа што паганите таа вистина ја барале на сосема погрешен пат, а Евреите го очекувале нејзиното откровение во сосема друга форма. Затоа единте виделе во христијанството само едно безумие, а другите се соблазниле од него (1 Коринтјаните 1:23) – па сепак, во привидно соблазнителната проповед на тоа привидно безумие луѓето за прв пат нашле јасна определба на смислата на животот и, од гледна точка на таа смисла, сосема задоволително можеле да си ја објаснат сета историја на човештвото.
Христијанството му го ветува на човекот истото она учество во божествената слава и живот (Откровение 21:3, 4, 23-27; 22:3-5), заради чие посакување човекот некогаш ја изгубил својата едемска градина; и христијанството му вели на човекот дека тој, всушност, и се појавил во светот за да стекне небесно живеалиште (2 Коринтјаните 5:1-5), така што тој не постои заради светот, туку за самиот себе, а светот, пак, постои само како средство за остварување на врховната цел на човековиот живот. Таа цел била определена уште пред создавањето на човекот (Ефесјаните 1:3-5), и таа била смислата на човековиот живот, и била благо на човековиот живот, но човекот на ја остварил; затоа што било предвидено човекот да дојде до таа цел само преку свое активно развивање и усовршување, а тој посакал таа да се оствари сама по себе, заради самата негова желба да биде тоа што му било предодредено да го направи. Таа човекова желба не се исполнила. Но, бидејќи во таа своја желба човекот решението на својата сопствена волја го ставил над одлуката на Божјата волја, тој ì бил оставен на својата сопствена волја, и таа волја го повела кон целта на неговиот живот по долг, заобиколен пат на семожни искушенија.
Првата дефиниција на својата активност базирана на сопствената волја човекот ја искажал преку сознанието за судбинскиот закон за животната борба за опстанок. Поради силата на тој закон, човекот со голем напор морал да го поддржува својот живот, и затоа крајната цел на неговото постоење на земјата, природно, била поместена и заменета со друга насушна цел – да живее за да си обезбедува средства за живот (Битие 3:17-19). Следствено, тој, наместо да ги чувствува задоволствата од сопствениот развој, морал да ги чувствува само страдањата на животот, проследени со минималната радост заради своето опстојување.
Поради сето тоа, напоредо со деградирањето на целта на живеењето, кај човекот природно дошло и до деградација на претставата за богатствата на животот, зашто за него веќе претставувало големо богатство ако не страда во текот на животот. Но, бидејќи во оваа негативна формулација содржината на богатството на животот целосно се совпаѓа со деградацијата на содржината на целта на животот, тоа богатство станало за човекот крајна цел на неговиот живот. Во стремежот кон таа цел, и во директните интереси за нејзино реализирање, со огромни вековни усилби човекот постепено создал високи форми на култури и цивилизации (и во нив го развил својот живот), коишто постојано му создавале и му нуделе нови и нови средства за животни задоволства и за насладување со животот. Но, според мерата на својот развој, човечкиот живот сè повеќе и повеќе ја губел својата смисла.
(Продолжува)
Подготви: д-р Драган Михајловиќ
