Прашања до духовникот

За христијанството(степени на верата)

ЗА ХРИСТИЈАНСТВОТО(Степени на верата)

Митрополит Сурошки Антониј (Блум)

Што значи да се биде христијанин?

Како да се остане христијанин во современиот свет?

Да се биде христијанин, во извесна смисла, е мошне просто. Христијанин е – ученик и пријател Христов. Овие два поими се слични, но меѓу нив има и разлики. Од една страна, ние сме ученици Христови, Негови следбеници, и должни сме да учиме од Него, преку Евангелието, за она во што Тој верува, за она што Тој ни кажува.
Не напразно го употребив изразот „за она во што Тој верува“. Еднаш, во Москва, еден млад офицер ме запраша:

- Добро, вие верувате во Бога, а Бог – во што Тој верува?
- Бог верува во човека – му одговорив.

Тоа е мошне важен миг во христијанскиот живот: заедно со Бога, да веруваме во човек, почнувајќи од самите себе. Христос не ни вели напразно дека треба да се сакаме самите себе, и ближните како самите себе. Да се сака, значи да се биде подготвен да се направи сè што е можно за секој човек да може да се радува во својот живот, да расте во полна мера на своите можности и да биде достоен на својот човечки повик. Затоа, првото нешто на што нè учи Христос кога стануваме Негови ученици е – да веруваме во човекот, да се надеваме на него, да го сакаме дури и по цена на сопствениот живот. А тоа не значи задолжително да умреме за него: може целиот живот да му го посветиме на еден човек или на група луѓе, без да умреме во буквална смисла на зборот, телесно. Но учениците Христови умираат телесно, сведочејќи за својата вера во Христа. Понекогаш човекот треба да умре за другиот да може да дише слободно, да оживее, да најде простор во својот живот; треба да се жртвува заборавајќи на себе, за да си спомне за друг човек. Никој нема поголема љубов од оној кој е подготвен да го даде својот живот за својот ближен. А животот може да биде долг и тежок. Кога човек не мисли на ништо што е поврзано со него самиот, туку само на можноста да служи на друг човек и на други луѓе – тоа е првиот чекор.

Да се биде ученик Христов – значи да се верува во човек, почнувајќи од себе и продолжувајќи со сите други. Убедени сме дека во секој човек постои светлина, постои добро. Светлината во темнината свети. Темнината не секогаш ја прима таа светлина, но таа не е во состојба да ја пригуши или сосема да ја задуши. Светлината има самобитност, сила, живот, додека, пак, темнината е отсуство на сето тоа. Во таа смисла, ние сме подготвени да веруваме во човек. Освен тоа, во Евангелието на многу места наоѓаме напомени за тоа на каков начин можеме да ја оствариме својата вера во човек, заедно со Бога, како можеме заедно со Бога да се надеваме – до последниот миг на животот – во тоа дека дури и престапник може да порасне во мерата на достоинството на својот човечки повик. Се случува човек да живее недостојно во текот на сиот свој живот, и наеднаш, судрувајќи се лице в лице со можноста, или со убеденоста дека му се заканува смрт, се освестува и станува сосема поинаков човек. Човек може да живее како престапник, а да умре како праведник. За ова индиректно сведочи преп. Серафим Саровски. Тој вели дека почетокот на животот, годините на детството и крајот на животот, во најголема мера се спокојни, светли и добри, но во средината на животот настапува силна бура. На тоа мора да сметаме кога размислуваме за себе и за другите.

Често слушаме: за да бидеш христијанин, треба да ги исполнуваш заповедите Христови. Се разбира! Но, заповедите Христови не се – наредби: треба да живееш вака, треба да живееш онака...; и ако не живееш на таков начин, ќе бидеш казнет. Не, заповедите Христови се Негов обид сликовито да ни покаже каков би бил секој од нас доколку стане и доколку биде вистински, достоен човек. Заповедите Христови не се – наредба, тие се откровение за тоа какви сме повикани да бидеме, какви можеме да бидеме и, следствено, какви треба да бидеме.

Јас напоменав дека ние треба да бидеме не само Христови ученици, но и Негови пријатели.
Се случи кај мене да доаѓаат, поточно, да бидат испратени на исповед деца на седум-осум години – на своја прва исповед. На исповедта детето набројува редица прегрешенија. Јас слушам, а потоа обично го прашувам:
– Кажи ми: дали тоа ти се чувствуваш виновен, или ми го повторуваш она за што те прекорувале твоите родители?
– Мајка ми ми кажа дека на исповед морам да го исповедам тоа и тоа, зашто тие нешта нејзе ја лутат, а со тоа јас го нарушувам спокојството на домашниот живот.
– Сега заборави го тоа. Не станува збор за тоа. Ти не си дошол за да ми раскажуваш за тоа што ја лути мајка ти или татко ти. Туку, кажи ми го следново: знаеш ли нешто за Христос?
– Да.
– Си го читал ли Евангелието?
– Мене мајка ми и баба ми ми раскажуваа, нешто и самиот читав, а и во црквата слушав...
– Кажи ми: дали Христос ти се допаѓа како човек?
– Да.
– Дали би сакал да се дружиш со Него?
– О, да.
– А дали знаеш, што значи да бидеш пријател?
– Да. Тоа значи: да бидеш - другар.
– Не, тоа не е доволно. Пријател – тоа е човек кој му е верен на својот пријател во сите животни ситуации; кој е подготвен сè да направи за да не го разочара пријателот, да не го излаже, да остане со него и кога сите други ќе го напуштат. Пријател – тоа е човек кој му е верен на својот пријател до крај. Еве, претстави си: ти си на училиште. Ако Христос е обично дете, и ако целиот клас стане против Него, што би направил ти? Дали би имал доволно верност и храброст да застанеш до Него и да кажеш: Ако сакате да Го тепате, тогаш тепајте ме и мене, зашто јас сум со Него.

Ако си подготвен да бидеш таков пријател, тогаш можеш да кажеш: Да, јас сум пријател Христов; и тогаш веќе можеш да си поставиш пред себе други прашања за твојата исповед. Читај го Евангелието! Од него можеш да разбереш како да живееш за самиот себеси да не се разочараш; како да живееш за Тој да се радува заради тебе, Тој да види каков човек си, каков си станал како резултат на тоа пријателство. Го разбираш ли тоа?
– Да.
– А ти подготвен ли си да го прифатиш сето тоа?
– Да...
Сиот христијански живот се состои во тоа да Му бидеме верен пријател на Христос и постојано да учиме што Тој сака, што е одвратно за Него, која била причината за Неговата смрт, и соодветно на тоа да се однесуваме. Во првите векови на христијанството, да Му бидеш пријател на Христос, да Му бидеш верен, целосно да Му се предадеш, значело – да бидеш подготвен пред лицето на оние коишто Го мразеле, коишто ја прогонувале верата што Тој ја исповедал, да кажеш: „Јас сум еден од нив“. Ако е потребно – да пострадаш за Него. И не само самиот да пострадаш. Во древноста, да пострадаш за Христа се сметало за чест, се сметало за најважно нешто што може да се случи во животот. Има еден мошне трогателен расказ во житијата на светиите за една мајка:

Таа брза во Рим, кон Колосеум, и среќава еден пријател кој ì вели:
– Каде брзаш? Таму ги гонат христијаните.
– Да, – одговара таа, – и јас сакам да умрам со нив.
– А зошто го водиш со себе и своето дете?
– Па како да не го водам? Зарем да го лишам од радоста да умре за Христа?

Во наше време не ни се заканува смрт или опасност со такви димензии и толку постојано. Но, пред нас постојано се поставува прашањето: „Ти со Христа ли си или против Него? Ако дури и во најмали можни детали си подготвен да излажеш, ако си подготвен да измамиш поради страв, или поради своја комоција – ти не си ученик Христов. Ако си подготвен да ја заборавиш потребата на друг човек, затоа што таа ти ја нарушува комоцијата и бара од тебе усилби коишто не си подготвен да ги поднесеш – ти не си ученик Христов. Да бидеш ученик Христов, тоа воопшто не значи за сето време да исполнуваш херојски постапки. Доволно е херојски да извршуваш добри мали постапки од ден во ден; да имаш чисти мисли, коишто би биле достојни на љубовта којашто Бог ја има спрема тебе; да водиш колку што е можно поправеден живот, дури и во случај на опасност, на ризик; да не се срамиш од своето звање христијанин.

Да бидеш ученик Христов – тоа значи подготвеност да кажеш пред луѓето:
– Да, јас сум Христов. Вие сакате да ме отфрлите? Отфрлете ме. Но јас нема да го оставам Христа само затоа, за да останам ваш пријател.
Тоа е мошне важно. Ретко имаме прилика за херојска постапка, секојдневниот хероизам не ни е потребен. Отец Сергиј Булгаков пред многу години напишал една статија под наслов „Хероизмот и подвижништвото“. Тој напшал дека хероизмот е миг во кој човекот извршува една постапка којашто може да заврши со негова смрт или со негова победа. А подвижништво – тоа е начин на живеење при кое човекот постојано се учи од Христа како да живее; постојано во својата душа ја пушта светлината Христова; постојано се бори да живее достојно на својот човечки повик и на Христос. А што значи човечки повик? Ќе повторам: погледни на Христос. Тој единствениот во историјата на човештвото во целосна смисла на зборот е Човек кој е толку голем, толку едноставен, толку отворен спрема Бога, што Бог и Тој се слеваат во едно, се соединуваат во едно без притоа човекот да престане да биде човек.

Во расказот за воплотувањето на Христос ова игра централна, колосална улога. Ние веруваме дека Бог станал човек, се воплотил, дека Исус, роден од Дева, не престанал да биде, во целосна смисла на зборот, човек сличен на нас. Како е тоа можно? Како може Божеството и човештвото да се соедини на таков начин? Одговорот го дава св. Максим Исповедник, кој ни вели дека Божеството се соединило со човештвото слично на огнот кој во печка се соединува со железото. Еве ставивме меч во печка. Пред тоа тој бил сив, непроѕирен. Го вадиме од печка: тој сиот гори со светлина и со оган. Железото и огнот така се пронижуваат едно со друго, што сега може да се сече со оган, и да се пали со железо. Ние сме повикани токму така да се соединиме со Христос, што Неговиот живот да стане и наш живот. Во Таинствата се открива имено оној миг кога ние се соединуваме со Христос, кога нашето тело станува Тело Христово, како во секој човек одделно, така и во севкупноста на сите луѓе. Отец Сергиј Булгаков рекол дека Христијанската Црква претставува присуство на воплотениот Христос на земјата, затоа што сите ние стануваме членови, честички на Неговото Богочовечко Тело.

Токму тоа и значи да се биде христијанин.

подготви: д-р Драган Михајловиќ

Благословот Божји во црквата

БЛАГОСЛОВОТ БОЖЈИ ВО ЦРКВАТА

Презвитер Игор Калпаковски

Животот на Црквата и животот на секоја поединечна личност во Црквата е незамислив без благословот. Секоја активност, секое дејствување на Црквата започнува и завршува со благослов. Благословено е царството на Отецот и Синот и Светиот Дух се почетните зборови на главната служба на Црквата –Литургијата, а со благослов и завршува секоја служба. Со него започнува личниот живот – бременоста на жената е наречена благословена состојба – тој е во основата на сите поважни мигови во животот на секоја личност. Се благословуваат храната и пиењето, домот во кој ‘ивееме, просториите каде што работиме, се благословува и осветува секоја твар. Благословот го повикува осветувачкото дејство на Божјата благодат врз тој, тие или тоа што се благословува, сведочи за оригиналната добрина и убавина на благословуваното, укажува на свештената смисла и цел, дава благодатна сила да се реализира таа свештена смисла и да се постигне целта, го избавува и штити созданието од секое демонско дејство, го утврдува битието во рамките на неговиот оригинален добар начин, во рамките на неговата оригинална добра состојба на постоење. Благословот го среќаваме во неколку значења:
– се појавува како синоним за пофалба и славење на Бога; на пример – Ќе Го благословувам Господа во секое време; похвала за Него секогаш има во мојата уста(Псал. 33, 1) или познатиот псалм 102. – Благословувај Го, душо моја, Господа, и целата моја внатрешност да го благословува Неговото свето име.– благословувањето се користи за да се изрази желбата сите добри дарови од Бога да му бидат дадени некому или да бидат поврзани со некоја твар; на пример

– Ќе јадеш од плодовите на рацете свои: блазе тебе и добро ќе живееш. Жената твоја во домот твој ќе биде како лоза плодовита, синовите твои – како новонасадени маслини околу трпезата твоја. Ете, така ќе биде благословен оној човек, кој се бои од Господа (Псал. 127, 2-4).
– благословот означува осветување и посветување на личност или твар за некоја свештена цел; на пример – Исус зеде леб и го благослови (Мат. 26, 26). Така и свети Василиј Велики, во неговото 27. правило, вели дека „благословот е предавање на осветување“.

Благословот прв пат го среќаваме во расказот на Мојсеј за создавањето. Во петтиот ден од создавањето, кога биле создадени животните, го слушаме следниов благослов: И ги благослови Бог, велејќи: плодете се и множете се, и наполнете ја водата во морињата, и птиците небески да се множат на земјата (1. Мој. 1, 22). А еве како го толкува ова свети Јован Златоуст: „Благословот се состои во тоа животните да се размножуваат. По создавањето на созданијата кои во себе имаат душа, Му било угодно на Творецот тие да постојат постојано... И тој збор, тоа слово Божјо досега ги пази; поминало толку време, и ниту еден нивни пород не ослабнал.

Благословот Божји и тоа слово: плодете се и множете се, им дале способност без прекин да го продолжуваат своето постоење.“ Понатаму, кога се зборува за создавањето на човекот во шестиот ден, ги слушаме следниве зборови: И ги благослови Бог (мажот и жената), и им рече: Плодете се, и множете се, и наполнете ја земјата, и господарете над неа, и овладајте ги рибите морски, и ѕверовите, и птиците, и сиот добиток, и со целата земја, и со сите животни
што лазат по земјата (1. Мој. 1, 28), во врска со што истиот автор вели дека спецификата на благословот даден на човекот е власта над сè што постои. А кога се заврши создавањето: го благослови Бог седмиот ден, и го освети (1.Мој. 2, 3). „А што? – вели Златоуст – Зар претходните денови не биле благословени? Се разбира дека биле. Но за нив, наместо благослов, доволно било што во секој од нив биле создадени созданијата. Затоа и не е кажано за нив: го благослови, туку тоа е кажано само за седмиот ден, и уште е додадено: и го освети. Што значи: и го освети? – Го издвоил.“ И потоа продожува Златоуст со тоа дека е одредено еден ден во седмицата да им посветуваме на духовните нешта.

Структурата на зборот, исто така, служи како показател на смислата: „благо“ е црковнословенски збор за „добро“, а „слов, слово“ значи „збор, исказ, говор“ (и „буква“, но не во даденава употреба). Грчкиот пандан „евлогиа“ ја има сосема истата структура („ев“ и „логиа“). Значи – „добар збор“, „добро искажување“, „добро зборување“. Се разбира, „добро зборување“ не (само) како барање на моралот, не (само) како административна дозвола или барање на дисциплината (за сè што е поважно во Црквата се бара благослов).

Зашто, гледаме дека врз основа на благословот и тоа слово, тој збор, живите созданија „без прекин го продолжуваат своето постоење“. Бог ја создава вселената Силата на зборот, словото, е она што му ја дава најдлабоката содржина на благословот. Зашто Словото, всушност, е второто лице на Света Троица, нашиот Бог, и за Него светиот евангелист Јован вели: Во почетокот беше Словото, и Словото беше во Бога и Бог беше Словото... сè стана преку Него(Јован 1, 1 и 3). Се разбира, не треба да сфатиме дека Бог е безличен збор – што е и само по себе апсурд, зашто зборот мора да биде искажан од некое лице, од некоја личност– туку дека името Слово е едно од највисоките имиња на Неименливиот, на Бога. Грчкиот пандан на зборот „Слово“ на ова место е „Логос“, а овој термин грчките философи го користеа за да го означат самиот подмет и динамиката на постоењето, Нешто (во христијанството –Некој) што проникнува низ сè што постои, што одржува сè што постои, што му ја дава и смислата на постојното.Евангелистот Јован вели: сè стана преку (низ) Него, зашто Словото е Творецот или Сотворецот (Кокреатор).
Затоа и додава: без Него ништо не стана, што стана .

Така, ако Црквата зборува за благословот, пред себе ја има оваа длабочина. Кога Бог ги благословува животните и човекот, со благословот им дава, пред сè, цврста и сигурна основа на нивното постоење. Рече Бог... и стана, се вели многупати во расказот за создавањето, и тоа Слово, Темелот на сè што постои и низ Кое сè е создадено, е основа на верата на Црквата дека постоењето никогаш нема да престане. Зашто Бог не се премислува. Искажаниот збор од Бога значи сигурна и непроменлива намера, трајност, вечност, зашто е израз на Неговата непроменлива волја. Вечниот Бог искажува зборови чија сила е вечна. Истото важи за благословот, даден преку збор – ги благослови Бог, велејќи – кој исто така значи и давање на смисла, задача, упатство.
Светото Писмо зборува за благословот и на многу други места. Кога Ное излегува од Арката, прима благослов од Бога (1. Мој. 9, 1) и тој благослов го наследува неговото потомство преку синовите Сим и Јафет.

Постојат многубројни сведоштва дека праксата на благословување во времето на патријарсите била мошне важна.Поглаварот на секое племе или главата насемејството бил оној кој го дава благословот. Подоцна, гледаме дека давањето благослов им е оставено на свештениците: Кажи му на Арона (првосвештеникот) и на синовите негови (свештениците): така да ги благословувате синовите Израилеви и говорете им: ‘да те благослови Господ и да те чува! да погледне милозливо кон тебе Господ со светлото Свое лице и да те помилува; да го сврти Господ кон тебе лицето Свое и да ти даде мир!.. и Јас, Господ, ќе ги благословам (4. Мој. 6, 22-27).Воопштено зборувајќи, благословот и тогаш се сметал за знак на Бо‘ја милост, заштита и мир. Благословувањето во Новиот Завет е усвоено од Исуса Христа, Кого свети Павле Го нарекува вечен (прво)свештеник по чинот на Мелхиседека (Евр. 7, 17; или целата 7. глава во врска со Христовото свештенство), па така Го гледаме како ги благословува децата (Мат. 19,13-15; Марко 10, 16) и апостолите при Неговото вознесение на небесата (Лука 24, 50-51). Исто така, Тој не еднаш ги благословува апостолите со мир (на пр. Јован 20, 19.21.26 и на многу други места). На тој начин, благословот уште во најраното време влегува во црковната историја, создавајќи ја атмосферата во која се одвива сиот живот на Црквата.

Благословот има и една очистувачка функција. Иако секое творение Божјо е добро и ништо не е за отфрлување (1.Тим. 4, 4), последиците од падот на човекот во грев се проширени на сите живи битија, а и на неживите, кои во рацете на злите духови стануваат инструменти за заблудување на луѓето. Оваа трагедија на еодушевената, неживата природа ја опишува блажениот Павле во Посланието до Римјаните: И тварите со нетрпение го очекуваат прославувањето на синовите Божји, зашто и тие не и’ се покорија на суетата доброволно, туку по волјата на Оној, Кој ги покори, а со надеж дека и тие самите ќе се ослободат од робството на распаѓањето при славното ослободување на синовите Божи. Оти знаеме дека сите созданија заедно со нас воздивнуваат и тажат досега (8, 19-22). Оној, Кој ги покори е Бог, Кој, како што видовме на почетокот, преку благословот му ги покори сите созданија на човекот, ставајќи ги во зависност од неговата судбина. Злото за човекот е зло и за созданијата – заедно со нас воздивнуваат и тажат – и доброто за човекот е добро и за созданијата – со нетрпение го очекуваат прославувањето на синовите Божји. Ако го имаме предвид ова, лесно ќе разбереме зошто Црквата настојува сè да вклучи во сферата на благословот Божји: сите луѓе и сите аспекти на човековиот живот, останатите живи битија, но и неживата природа, и тоа преку словото Божјо и со молитва, зашто на тој начин сè се осветува(сп.1Тим.4,5).

ПРАВОСЛАВЕН ПАТ

Благословот е во основата на сите поважни мигови во животот на секоја личност. Се благословуваат храната и пиењето, домот во кој живееме,просториите каде што работиме, се благословува и осветува секоја твар.