Хоматијан Охридски го нарекува „најмудриот епископ“. Човек со огромно образование, светско и богословско, со префинет византиски вкус, меланхоличен и чувствителен. Меѓу Словените на Балканот Теофилакт се чувствувал како прогонет меѓу варвари.

О, блажен си ти Зотик,
тврдино на верата, уподобен на милосрдието,
од Христа се поучи во човекољубието,
болните, губавите и отфрлените,
тебе во Бога за сокровиште те имаат,

Земното богатство раздавајќи го,
на небесата вечни блага си стекнала,
мудро си тргувала,
земниот обручник со Небесниот си го заменила,
Мелание преподобна, моли се за нас

Мудроста од Бога подарена,
како омофор се приви над разумот твој,
Теофилакте пастиру Христов,
паствата безметежно пасејќи ја,
се здоби со награда за трпението,

Да молчам за туѓите грешки

како што Господ молчи за моите.

Би сакал...

Еден ден да се понижам

како што Бог се понижи за мене.

Светило на православието,
светол столб на подвижниците,
од Христа даруван со смирение,
оче Гавриле преподобен,
срцата на верните по твоите молитви за Христa се отвoрија

Како облак што впива влага од земјата,
така ти девственичке се напои,
од вистината на Животот.
Разбирајќи дека треба да се соблече стариот човек,
во руво на светлина душа ти засветли,

Нема непријателот љубов во себе,
затоа што самољубието во него е длабочина неизмерлива,
о Господи прибери ги Твоите младенци од сите векови,
и насади ги во Твоите градини како кринови расцветани,

Како темјан благоухан,
Црквата ги принесе молитвите,
на дваесетте илјади маченици
кон Тебе о Христе Боже,
примајќи ги нивните души во рацете Твои,

Со добар подвиг се подвизуваше, првомачениче Христов и апостоле, ја изобличи безбожноста на мачителите.  Каменуван од рацете на беззакониците,

Запишани во непропадливата книга небесна, двајцата жигосани по лицата, 

светите Теодор и Теофан,денес црквата ги возвеличува,

 Христос ги прославува,

Самиот термин – собор, или изворно – синаксис [син-аксиос = со-достојно, исто така достојно], ја доловува и суштината на празнувањето. Една кратка паралела ни нуди поопширен увид во плиромичната православно- вечноактуелна еклисиологија: имено, Црквата секогаш по славењето на некој значаен настан или личност за спасението на човекот, одлучува да слави собор на некоја личност која е тесно

. А цела тајна на немирот и пеколот е во барањето на човечката правда. Барањето човечка правда ги држи нашите срца затворени за Христос, Кој, всушност, е нашиот Мир – и со Бог, и меѓусебен, и внатрешен. Токму тоа значат и ангелските зборови – „и меѓу луѓето добра волја“; добра волја е исто што и барање Божја правда.

Дојдете сите верни ум да подигнеме кон Небесата,
со Ангелите да ја восфалиме Онаа
Која е поширока од Небото,
умилно песни да ислушаме за славата Нејзина,
срцата да ги отвориме и во нив да го примиме Младенецот,

 Кондак 1
Избирајќи ја од сите родови Пречистата ангелолика Дева, и од Неа раѓајќи се по плот Христе Боже наш; благодарност Ти принесуваат Твоите слуги, Владико. Ти пак, бидејќи имаш неискажливо милосрдие од сите беди ослободи нѐ, за да Ти повикуваме:
Исусе, Сине Божји, Кој се воплоти заради нас, слава на Тебе!