Митрополит Европски г. Пимен - (Без)смислата на адетите

12. 08. 2008 г.

Има ли некој меѓу нас кој не се нашол во непријатна ситуација затекнат од тоа што прекршил некој адет или што го гледале чудно поради тоа што не знаел за некој адет? Добро би било овој пат да го отвориме прашањето што е адет, како дошло до тоа различие во адетите на разни подрачја и која е опасноста од слепото верување во нив.

Бабичките кои на младост учеле веронаука и кои тајно не крштеваа и подучуваа во верата, речиси и да ги нема веќе меѓу нас. Средните генерации што речиси целиот свој живот го поминале во едно друго и незаинтересирано општество за религија се' уште се незаинтересирани или дезориентирани во верата. И сега ни останува на нас помладите да ја чуваме верата и не само да ја чуваме, туку и да ја прочистиме од разни примеси во неа и таква да ја предадеме на идните генерации. Најпрво треба да знаеме дека верата не е едно исто со адет, традиција, фолклор, суеверие. Од тие причини добро би било овој пат да го отвориме прашањето што е адет, како дошло до тоа различие во адетите на разни подрачја и секако која е опасноста од слепото верување во нив.Има ли некој меѓу нас кој не се нашол во непријатна ситуација затекнат од тоа што прекршил некој адет или што го гледале чудно поради тоа што не знаел за некој адет? Не верувам дека има, бидејќи јас лично сум се нашол во мал милион такви ситуации. Тоа е секако плод на тоа што сум клирик на Црквата Божја, а уште повеќе од тоа што сум во дијаспората, каде што во една македонска црковна општина има луѓе од сите краишта на нашава земја, па можете да замислите со какво изобилство од адети се среќавам со оглед на тоа што секој град и плус секое селце кај нас има различни адети. И сега оди та угоди им на сите. За едните тоа што чини, за другите не чини.

Адет е некоја воспоставена навика на месното население обично врзана со верата или за која се мисли дека е врзана со верата, а може да биде и обично суеверие, за која никаде не постои запис, која е задолжително да се исполнува и во која многу се внимава на формата како тоа ќе се изведе. Се предава од колено на колено и по принцип на онаа игра од раното детство која се викаше расипан телефон до нас стигнува со страшни деформации. Најмногу од адетите произлегуваат од симболиката. Ако внимателно ги гледаме отстрана како се изведуваат овие адети, особено тие што се изведуваат при свадбите, многу лесно ќе откриеме чиста симболика. Младоженецот треба да ја нагазне невестата на нога за тој да биде оној што ќе доминира во бракот или, пак, ако невестата е поербап и ако го испревари таа да ја земе таа улога. Да се врзат со платно за рацете за да им биде цврста врската, па колку јазли толку деца... Кога ќе влезе во домот, свекрвата да ја пречека невестата со шеќер за да биде блага, со вино за да биде румена, да ја допре до оџакот за да врти куќа околу огништето, односно да биде домаќинка и слично. Некои адети произлегуваат од искривени и недообјаснети црковни обреди од типот мајката не смее да е присутна на крштевањето, а тоа важи само до четириесеттиот ден ако се крштева детето, а мајката бидејќи не земала голема молитва, која се прави на четиресеттиот ден кога завршува периодот на нејзиното очистување и преку молитвата таа повторно се вклучува во животот на црквата и сл. Некои адети настанале од неукоста на свештенството во оние периоди кога сме се наоѓале под османлиската власт и кога за свештеници се поставувале луѓе што имале само елементарно познавање на азбуката, односно луѓе што знаеле да читаат, а кои немале теолошка наобразба, па често импровизирале. Некои адети околу славењето празници и селски слави навлегле бидејќи бројот на свештенството бил недоволен насекаде да покријат навреме, па правеле измени во прославите за да може секаде да пристигнат. Некои од нив навлегле преку влијанието на другите вери како прифаќањето на курбанот, некои од магиски обреди како колење кокошки како трета жртва ако се случат два последователни погреба во блиско време од иста фамилија итн. А последиците од сето ова се: живеењето во страв од тоа што ќе ни се случи и каква ќе биде казната од Бога ако случајно нешто промашиме или не можеме да се одлучиме што да прифатиме од неколкуте понудени опции што ни доаѓаат од разни страни како и гостите што доаѓаат од разни краишта.

За да го надминеме тоа, ќе треба да влеземе во костец со сите овие разно разни појави и најпрвин да ги детектираме, да ги систематизираме, па да ги разјасниме тие што имаат врска со верата, да ги отфрлиме тие што од друга страна и причина навлегле, а оние што толку се одомаќиниле и станале дел од нашиот фолклор, ако не можеме да ги отфрлиме, барем да ги охристијанизираме, да им дадеме христијанска смисла. Но, тоа не е само обврска на клерот и на Црквата, туку и на секој човек што сака нешто да направи за својата вера и црква. Од нас зависи каква вера ќе им предадеме на идните генерации. Вера што станала компилација од вера, адети, национализам, верски фанатизам, омраза кон другите вери, фолклор, форма без суштина, а која, пак, нема да биде интересна за нив, или, пак, вера во живиот Бог, која води кон спасение и живот вечен. И, сега, ќе прифатиме ли здраво за готово адет да ни биде да ги правиме адетите и да живееме во страв без да бараме одговор и смисла на тоа, па и тогаш кога ќе побараме одговор не добивајќи го полесно да ни биде технички да го изведеме адетот за да избегнеме конфликт со адет-мајсторот или ќе засукаме ракави? Има ли потреба да кажам дека јас сум за последново?

Европски Митрополит Пимен

Извор: Дневник

Посети: {moshits}