Čije je dijete najljepše?

Бурсаћ је за текст “Чије је дијете најљепше” награђен за иновативан одабир теме, професионални отклон и вјешто обликован тему у аналитичком стилу великог мајстора пера (тастатуре), саопштио је жири.

Награда се додјељује у оквиру прославе Међународног дана дјетета која се организује на традиционалној радионици “Медији и дјеца” на којој учетвују новинари из цијеле БиХ, као и гости са факултета новинарства, невладиног сектора, те Омбудсмен за дјецу РС.

Награда се додјељује за новинарски допринос информирању, заштити и промоцији права дјетета у БиХ – за најбоље новинарске радове објављене у складу са етичким смјерницама извјештавања о дјеци. Теме су могле обухватити питања из области образовања, здравства, социјалне и дјечије заштите и правосуђа за дјецу као и теме које промовишу инклузију, недискриминацију и поштивање различитости.

Прочитајте награђен текст

Autor: Dragan Bursać

Čije je dijete najljepše?

Društvo nam se srozalo do dna. A zajedno sa njim i pojedinci kao, navodno, samosvjesne ličnosti. Naime, ovih dana je u jednom mediju u toku izbor za, pazite sad, ,,Najljepše dete Republike Srpske“. Da, dobro ste pročitali, ima tu i ekavice i ijekavice u naslovu ovog izbora. Ali to su najmanji problemi - miješanje izgovora i izbor za miss.

Dakako, ovo je samo povod da se ozbiljnije pozabavimo raznoraznim izborima za ,,najljepšu djecu“. Nije ovaj medij ni prvi ni posljednji koji, igrajući na emotivno-lihvarsku kartu, podiže tiraž novini, dok se narod bjesomučno utrkuje u slanju fotografija svojih najmlađih. Postoje čaki i specijalizovani časopisi kojima su redovne rubrike izbori za ,,najcakanije dijete“ i koji bukvalno od toga žive. Koliko je sve to pametno, etički i moralno, na uredničkoj duši je da ponaosob odluči. Inače, nešto se ne primjećuju izbori za najinteligentnije dijete, naboljeg školarca, najpožrtvovanijeg učenika. Ili ih možda i ima, ali su popularni koliko i problem diskursa u postdmodernom društvu. Dakle, dosadni do katataoničnosti. Elem, to sa ,,najljepšom djecom“ je stari fenomen, koji je gotovo zamro i bio zaleđen na crno-bijelim fotografijama, ali su ga društvene mreže vaskrsle. Tako su ponovo zaživjela golišava djeca ,,ljubimci i ljubimice“ mama i tata, na čije fotografije rodbina, uža i šira. ali i poneki nepoznati pojedinac, do besvijesti udaraju lajkove. I, kako stvari stoje, lupaće i lajkati dječicu po fejsu na ovim prostorima duže vrijeme, jer ne postoji zakonska regulativa kako i na koji način se može prikazati fotografija u javnosti. A činjenica je da su društvene mreže, uz sve blokade koje interno postavite, ipak javna stvar.

Pa čak i kad je to ,,privatna stvar“, upitno je kako se ponašati sa takvom dječijom fotografijom. To su na svojoj koži najbolje osjetili Vuk i Verica Nastić, Srbi koji sa dvoje djece žive u Staktonu (Kalifornija), i koji će zauvijek zapamtiti 6. jun prošle godine, kada su im iz kuće u kojoj žive, policajci i predstavnici CPA (Agencija za zaštitu djece) odveli sina Damjana (8) i ćerku Nastasiju (5).

Šta se, zapravo, desilo?Neko je iz kompanije, radeći na popravci laptopa, vidio fotografije nage djece Vuka Nastića, kojih je bilo 25 od ukupno 2000 fotografija. Odmah jeobaviještena Agencija za zaštitu djece, a Vuku i Verici nateret se stavljaju tri tačkeoptužnice - nepropisna briga o djeci, emotivna zloupotreba irizik od seksualnog zlostavljanja.

Naravno da je u mentalitetu ovdašnjeg čovjeka da ležerno i olakotno shvata svoje dijete, njegovu nagost i da u tome ne vidi ništa sporno. Međutim, kao što vidimo, svjetske regulative su po pitanju bilo kakve eksploatacije djece rigorozne.

Inače, u svijetu su poodavno od strane psihologa, psihijatara i sociologa takmičenja za ,,najljepše dijete“ prepoznata kao deformisani društveni događaji, u kojima roditelji zloupotrebljavaju djecu zarad sopstvenih želja i ambicija. Pojašnjenja radi, u ekstremnim slučajevima, roditelji vode svoju djecu na tretmane uljepšavanja, ponekad i na estetske invazivne korekcije, kako bi on ili ona, mamino i tatino ,,mezimče“, dobilo titulu malog mistera ili misice.

I prije nego što proanaliziramo problem, hajde da se na momenat okrenemo ovom medijski sponzorisanom - ,,takmičenju ljepote“.

Em je cakan, em može zaraditi

Organizatori kažu da je, kako bi vaše dijete ušlo ukonkurenciju za izbor najlepšeg djeteta Srpske, potrebno prvo popuniti prijavni formular kojim se daje saglasnost da objave fotografiju djeteta. Kad se obavi ta formalnost, za desetak sekundi, vaš mali ,,slatkiš“ može na medijsko tržište. I ne samo to. Možete dobrano da unovčite njegovu ljepotu.

Dakako, ni nagrade nisu zanemarive. Naime, kako kažu organizatori, najlepšu djecu, po izboru čitalaca, očekuju vrijedne nagrade, i to:

1. nagrada, put u Pariz

2. nagrada, dječija soba

3. 4. i 5. nagrada štedna knjižica na iznos od 1000KM

Utješne nagrade: kolica za bebe, sjedišta za kola, bicikli, poklon paketi sa igračkama i slatkišima, dječija kozmetika.

Što je najgore, živimo u tako ruiniranom društvu, gdje je nekom roditelju prijeka nužda svaki pfening, pa, ako treba stečen i preko ,,dječije ljepote“. Dakle, svakom je svoje dijete najljepše, ali su neka ljepša od drugih, pa što i ne zaraditi na njima. I, kao što je do etike uredničke, da li praviti ovakve izbore, tako je ponekad, nažalost, i do praznog novčanika roditeljskog koji šalju djecu ,,po pare“.

Dakako, ,,najljepše dijete“ se bira demokratskim i nezajažljivim SMS glasanjem, čime se dodatno puni nacionalni budžet, kao i kasica dotičnog medija. I svi na dobitku. I država i medij, i roditelji, i ponosna rodbina, i uredništvo časopisa, i poneki pedofil. Veselje se širi na sve strane.

Nego, treba povući ručnu i postaviti sam sebi i ekspertima nekoliko pitanja:

Da li su odvojeni dječaci od djevojčica?

Postoje li starosne kategorije za misicu i mistera?

Postoji li kakav dres kod?

Šta znači djetetu, ili bilo kome, prefiks ,,nacionalno“ u nazivu?

Pitanja se roje nad ovim opskurnim takmičenjem. Ali, prije svega, trebalo bi se posavjetovati sa strukom i naukom, preciznije sa psiholozima, glede ovog ,,velikog događaja“.

Psiholog Srđan Puhalo nema nekih posebnih dilema kada su ovakva i slična ,,takmičenja“ u pitanju. U razgovoru za BUKU on kaže:

,, Ja mislim da je to još jedan pokušaj da dnevne novine postanu interaktivne, tj. da potaknu ljude da kupuju novine zbog toga što se neko dijete, njima blisk,o nalazi u njima. Da prate glasanje za neko dijete i tako opet podižu tiraž tim novinama. Znači, novine bi se kupovale zbog fotografija beba i njihovog nadmetanja u ljepoti, a ne zbog njihovog očekivanog sadržaja. “

Puhalo napominje kako je ovo zapravo takmičenje roditelja, a ne djece:

,,Važno je naglasiti da su ovo takmičenja roditelja, a ne djece u kojima se nastoji steći 15 minuta slave, na osnovu nečega što je potpuno irelevantno, a to je njihova ljepota. Mislim da djeca ne trpe mnogo zbog ovoga, jer ona nisu ni svjesna da se takmiče, kao ni posljedica nakon proglašenja pobjednika. Ustvari, tu su oni koji izgube u mnogo boljoj poziciji od pobjednika. Možemo reći da su roditelji, rodbina i prijatelji mnogo više pod stresom.”

Profesor psihologije na banjalučkom Univerzitetu, Srđan Dušanić, za BUKU je ovim povodom rekao kako zapravo roditelji ubacuju u djecu svoje svjetonazore i nerealizovane želje:

,, Nedavno pročitah nekoliko knjiga o kreativnosti kod djece. Autori su složni da su često sami roditelji najveće ubice kreativnosti djece tako što pošto-poto žele da im u kodni sistem ubace svoje svjetonazore (naravno, najčešće genijalne), sopstvene neispunjene snove, ljubav prema pojedinim zanimanjima i ko zna šta sve još ne... Drugim riječima, od potencijalnog i sjajnog bisera pravimo nešto što ima sve manje sjaja i sa prilično ograničenim konturama. Ono najvrijednije s čim se rađamo, kreativnost i inteligencija jednostavno ne trpe previše okvira.”

Ovo se direktno odnosi i na kreiranje jedne manifestacije, poput izbora ,,za najljepše dijete”:

,, Mame koje su ponosne na svoju lijepu djecu (a vjerovatno i na same sebe) poletjeće da slikaju djecu u 101 pozi tražeći najljepši osmijeh, frizuru, mašnu itd. Onda će sa nestrpljenjem da čekaju da li će dobiti neku nagradu. Neko će poučen realnošću možda i da sa zapita ko o o tome odlučuje, možda se može malo i izlobirati... U svakom slučaju komšiluk će o svemu tome biti obavješten. A, ako kojim slučajem padne i neka nagrada eto teme za razgovore za narednih par mjeseci. Sve izgleda onako idilično i benigno. Ali ako pogledamo malo iskrenije, zaista se postavlja pitanje koja je poenta takvih akcija. Spontani odgovor koji mi se nameće je ''hljeba i igara'', tj. površna narodna zabava. S tim što ne treba zanemariti neke negativne nusprodukte ove igrarije. Da li je etički reći i odrediti da je neko dijete lijepo a neko manje lijepo ili ružno? Vezano za priču sa početka o kodiranju mladih mozgova, koliko je pametno kod djece na ranom uzrastu potencirati fizičke atribute? Je li to možda početak puta da jednom nosi neku lentu i priča na nekom izboru za miss kako se zalaže za mir u svijetu, kako voli da volontira i kako voli životinje... I pri tom se zbuni... Ako je to nekom cool, samo naprijed. Treba li spomenuti da će nad slikama takve dječice, ni krive ni dužne, sigurno makar jedan pedofil da slini...”

Licemjerje na izvolite

Djetinjstvo samo po sebi, i vremenski i vrijednosno, predstavlja korijen jednog čovjeka. Ako ćemo mi sa jedne strane odgajati djecu tako da budu mali puritanci i zabranjivati im stvari koje nas lično frustriraju, njegujući tzv ,,porodične vrijednosti”, a sa druge strane u isto vrijeme propagirati ovakve izbore za miss, djeca će u najmanju ruku biti zbunjena. A, od tako zbunjene djece, nafilovane duplim standardima, pa do delikvenata, izopačenih vrijednosti koje ne poznaju odistinske vrijedne i prave autoritete, kratak je put.

I nisu tu problem izbori za ,,nešto naj”, pa makar to bilo i najljepše dijete. Nisu problem čak ni urednici, niti roditelji, koji svjesno stavljaju djecu u žižu javnosti, a bez da ista nemaju percepciju šta im se dešava. Najveći problem leži u društvu, koje ili ne prepoznaje problem u ovakvom vidu eksploatacije ili se pravi nezainteresovano, a sve pod pashom ,,imamo mi i većih problema”.

Kasnije ćemo se iščuđavati otkuda fenomen društveno poželjne prostitucije-sponzoruše ili društveno poželjnog mačo ponašanja-divljanja po ulicama, lokalima ili stadionima.

Trn se oštri od malena, a mediokritet se stvara od prvih, publikovanih dječijih fotografija ,,na izvolite”. Zato nemojmo biti licemjerni. Ljepota, pedigre i medijska sveprisutnost su aduti uspjeha. Od kolijevke pa do groba, bukvalno.

Poštenje, dobrota, požrtvovanje, empatičnost su (p)ostale, nažalost, kategorije vezane za socijalne slučajeve.