Европската славистика за Македонија и Македонците
Македонија е присутна во европската наука многу години пред формирањето на државите по Втората светска војна. Дел од фактите, кои се од огромно значење за нас, наскоро ќе бидат печатени од МАНУ, во делото "Откривање и проучување на Македонија во европската наука до формирање на македонските државни институции". ВЕЧЕР, ексклузивно, пренесува дел од книгата што ќе се појави следната година, преку презентациите на научниците присутни на истоимениот меѓународен собир
- Славистичката научна мисла многу рано продрела до суштинското прашање за етнитетот и културата на Македонците, вели академик Блаже Ристовски, во "Европската славистика за Македонија и Македонците до формирањето на македонската држава".
- Тоа го забележаа некои слависти, кои и аргументирано ги пласираа своите согледби во европската јавност. Тоа пак доведе до бурни полемики за јазикот, фолклорот, историјата и културата на Македонците што значително помогнаа да се вообличи претставата за македонскиот културно-национален ентитет. Ваквиот развиток го помогнаа и револуционерно -востаничките акции во Македонија и појавата на македонската научна мисла и практична дејност на словенската сцена. Дојде и до првите јавни признанија на македонскиот етнокултурен индивидуалитет - првин на словенско, а потоа и на меѓународно ниво. Така славистичката наука во текот на едно столетие внесе многу маглини во претставата за Македонија и Македонците, но истовремено и суштествено придонесе за нивната конечна национална и меѓународна афирмација", коментира академик Ристовски.
Тој говори и за Охридската архиепископија. "Бидејќи во шеријатска Турција беше битна припадноста на народот кон одредена црква, се покрена и прашањето за историјата на православните цркви, па и за историјата и карактерот на Охридската архиепископија. Интересот за јазикот го разбуди интересот за писменоста и книгата, па следствено и за училиштето и учебниците", вели академик Ристовски, и потенцира дека токму тука се судриле интересите на соседите и нивните европски поддржувачи. "Се родија националните пропаганди во Македонија, чии реперкусии се војните за дележ и последиците што се чувствуваат до денеска. Славистиката не остана невина во таа драматична историја", вели академикот.
За македонскиот преродбенски процес
- Славистката како наука е рожба на XIX век, па и нејзиниот однос кон Македонија и Македонците како субјекти во словенскиот и балканскиот свет се пројавува главно по Првото српско востание. Тоа се совпаѓа и со зголемениот интерес на Русија кон Босфорот и кон состојбите на словенскиот православен Балкан. Тоа е и времето кога почнуваат да се будат митовите кај балканските народи за историските државни реликти од далечното минато. Тогаш се зародува и македонскиот преродбенски процес, оптоварен со многу наслаги од многувековното недостатно диференцирано и именски национално уште недефинирано културно-историско наследство, објаснува академик Ристовски.
За славистиката и претензиите на соседите
- Во XIX век Македонија стана објект на разни интереси и предмет за акција на постепено артикулираните претензии на соседите. И заинтересираноста на славистиката се изразуваше во пазувите на таквиот развиток на овој дел на Европска Турција. Бидејќи и славистиката како наука се зароди и се разви главно во словенска Европа, таа не беше туѓа на големодржавните стремежи на Русија, но и на национално-политичката чувствителност на потчинетите, а веќе разбудени словенски народи, коментира Ристовски.
Дејан ТРАЈКОСКИ
ЕКСКЛУЗИВНО: МАКЕДОНИЈА ВО ЕВРОПСКАТА НАУКА ПРЕД ВТОРАТА СВЕТСКА ВОЈНА
Старословенскиот јазик не потекнува од Бугарија
Македонија е присутна во европската наука многу години пред формирањето на државите по Втората светска војна. Дел од фактите, кои се од огромно значење за нас, наскоро ќе бидат печатени од МАНУ, во делото "Откривање и проучување на Македонија во европската наука до формирање на македонските државни институции". ВЕЧЕР ексклузивно пренесува дел од книгата што ќе се појави следната година, преку презентациите на научниците присутни на истоимениот меѓународен собир
Оспорувањето на македонската теорија како долгогодишна официјална политика на повоената Бугарија, и потеклото на старословенскиот јазик се темите за кои говори и професор д-р Влоџимјеж Пјанка од Варшава.
- Мјечислав Малецки, првиот полски македонист, во својата незавршена книга за најстариот словенски книжевен јазик (1947 г.) подвлекува дека до почетокот на ХIХ век не се чувствувала потребата старословенскиот јазик, како и во кирило-методиевата доба, да се нарече поинаку отколку словенски. Тој генетски не бил поврзуван со бугарскиот јазик, како што се случи тоа при крајот на тој век, вели професорот Пјанка. Тој ја коментира и грешката на чешкиот филолог Јозеф Добровски, кој се смета за татко на славистиката. - Во 1822 г. Добровски изрази мислење дека старословенскиот јазик потекнувал од Бугарија (или од бугарско-македонско-српско наречје"). Меѓутоа тој немаше уште доволни знаења за тоа, бидејќи тогаш немаше уште ниту дијалектолошки испитувања, ниту доволни познавања од историјата на словенските јазици, а покрај тоа тој ги поистоветуваше предците на Србите со Прасловените, тврди полскиот професор, кој, како и многу научници, обрнува внимание и на книгите од Словенецот Облак и Малецки од Полска. "Македонската теорија, конечно, се потврди со објавувањето на двете студии од македонската дијалектологија. Авторот на првата (издадена посмртно) беше Словенецот Ватрослав Облак (Macedonische Studien - посмртно 1896 г., македонски превод: "Македонски студии", 1994 г.), а на втората Полјакот Мјечислав Малецки (Dwiegwary macedonskie (Suche i Wysoka), И дел 1932 г., II дел 1934г.), вели Пјанка.
Тој дава осврт и на политичкиот фактор во лингвистиката, кој, како што вели, трае и денес. "Пред повеќе од два века пред славистичката наука се постави прашањето за потеклото на старословенскиот јазик. Најголемиот дел од словенското население живееше тогаш, покрај малку достапната за европските научници Турција, во Русија и во многуте други германскојазични држави, од кои најголеми беа Австрија и Прусија, за кои земјите населени со словенските народи беа од голем политички интерес. Политичкиот фактор (од различни побуди и интереси) влијае врз оваа научна дисциплина се до нашето време", коментира Пјанка.
Оспорувањето на Македонската теорија од Бугарија
- И кога беше веќе утврдено дека основата на старословенскиот јазик е солунскиот говор, непризнавањето на постоењето на македонскиот јазик како посебен словенски јазик пречеше еднозначно да се уточни потеклото на старословенскиот јазик. Состојбата се промени по прогласувањето на македонскиот јазик како официјален јазик на Македонија во состав на Југославија во 1945 година. Меѓутоа оспорувањето на македонската теорија долги години беше официјална политика на повоената Бугарија, објаснува професор Пјанка.
За Русија старословенски - за Бугарија староблгарски!?
Во втората половина на ХIХ век се појавуваат првите старословенски граматики, хрестоматии и речници. Тие излегуваат на руски, француски и германски јазик. Руските научници се служат со термините како црковно-словенски или старословенски јазик. Во француските изданија е општо прифатено le vieux Slave. Во германскиот се јавува Kirchenslavisch, Altkirchenslavisch, но исто така Altbulgarisch и тоа кај А. Лескин (шест изданија од 1871 до 1922). Од Лескин овој назив го презеде Полјакот С. Слоњски, кој студираше кај него во Лајпциг (staroslowianski (starobulgarski)), но кај другите полски автори се употребуваа термините staroslowianski или staro-cerkiewno-slowianski. Терминот старословенски е прифатен во чешкиот и во хрватскиот јазик (staroslavenski), како и во другите словенски јазици. "Како што се гледа, терминот "староблгарски език", воведен официјално во Бугарија, потекнува од германскиот славист Аугуст Лескин (1840-1916). Тој се употребува и во наше време од некои западноевропски (главно германскојазични) лингвисти, како на пр. Ото Кронштајнер или Рудолф Ајцетмилер", вели професор д-р Влоџимјеж Пјанка.
Дејан ТРАЈКОСКИ