Повеќе од 70% од европските јазици според истражувањето на универзитетот во Хелсинки спаѓаат во категоријата на загрозени. Додека светските јазици по пат на масовните медиуми го шират своето влијание, некои помали и изолирани јазици полека исчезнуваат од колективната свест. Токму поради тоа, ви донесуваме неколку интересни примери од Стариот континент.
Во Европа, според УНЕСКО, се зборуваат вкупно 300 јазици, а од нив 277 се загрозени. Оваа бројка го потврдува истражувањето спроведено пред неколку години на универзитетот во Хелсинки кое ја опфатило непосредната околина на Стариот континент (без Русија и Турција). Финските истражувачи заклучиле дека од 136 јазици, само 30 не мораат да се грижат за својата иднина.
Глобализацијата и културниот империјализам на „големите“ европски народи со помош на масовните медиуми и образовните системи ги газат помалите јазици кои со текот на времето исчезнуваат. И претходно се случувало изумирање на јазикот, но никогаш во мерка во која тоа се случува во 20 и 21 век. Тоа е последица од новите политички и културни случува. Повеќето помали европски јазици забрзано се затрупуваат со интернационализмите и англицизмите, а ние ви донесуваме неколку од нив кои не се најзагрозени но се релативно непознати.
Окситански - златно доба во Средниот век
Окситански е романски јазик кој се зборува на југоисточниот дел од Франција и по долината на реките во некои делови на Италија и Шпанија. Има вкупно шест дијалекти, а главните се гаскоњски и провански. Нивната златно доба била во текот на Средниот век. Се проценува дека го зборуваат околу милион луѓе од повозрасна категорија.
Кашупски - училиштата и медиумите се борат против изумирањето на овој јазик
Пољаците некое време се борат за опстанок на кашупскиот јазик и је воведен како изборен предмет во наставата, а на овој јазик се водат и некои алтернативни радио емисии. Спаѓа во западнословенските јазици, а мајчин јазик е на околу 3.000 луѓе додека го зборуваат 10 пати поголем број на етнички Кашуби.
Кашупскиот јазик е најсличен на полскиот со кого дели најголем дел од речникот и формирањето на зборовите, а разликата лежи во правилата за акцент и остатоците од старопрускиот јазик. Зборот кашуб доаѓа од името за шал кој е карактеристичен за припадниците на ова малцинство.
Јенишки - како номадите од средна Европа
Ромите не се единствениот номадски народ кој има свој дом под европското небо. Сличен животен стил живеат и Јенишите односно Германските Патници кои потекнуваат од Германија, Австрија и Швајцарија, а долго време ги следела репутацијата на крадци и просјаци. Тие развиле сопствен јазик кој е комбинација од карактеристиките на германскиот, западнојидишкиот, патничкиот дански и хебрејски, а денес во Швајцарија е признат како јазик на националните малцинства. Јенишки јазик зборуваат околу 15.000 луѓе.
Ливскиот јазик останал без последен човек на кого овој јазик му бил мајчин
Ливскиот јазик спаѓа во угро-финската група, а денес има околу 1.500 луѓе кои го зборуваат. Последниот човек на кого овој јазик му бил мајчин починал во 2009 година. Ливите некогаш живееле во деловите на денешна Естонија и Латвија, а неповолното опкружување го намалило нивното опстојување. Прво ги покориле Германците, а потоа и Русите, за на крај нивната земја да ја поделат Естонците и Латвијците. Интересно е тоа што сè уште постои ливско државјанство.
Лапонскиот јазик се казнувал во СССР
Лапонски или саами е јазик кој го зборуваат Лапонците, народ населен на северот на Скандинавија и рускиот полуостров Коли. Опфаќа вкупно 11 јазици од кои Кеми лапонски изумрел, а се зборувал во Финска. Останатите 10 се сериозно загрозени. Овие јазици ги зборуваат околу 20.000 луѓе и поради разликата во дијалектите меѓусебно тешко се разбираат.
Во текот на комунистичкото владеење во СССР се казнувал оној кој зборувал лапонски, па тоа влијаело на неговото изумирање.
Баскиски јазик
Баскискиот јазик можеби не спаѓа во најзагрозени јазици во Европа, но секако е еден од најинтересните. Го зборуваат повеќе од милион Баскијци (самите себеси се нарекуваат Еускари) кои се еден од древните народи на Европа. Овој јазик не спаѓа во нитуедна позната група на јазици и токму затоа е специфичен. За прв пат се појавува за време на римското владеење на Пиринеите, а тогаш се нарекувал активански.
Овој јазик е изолиран и се зборува во седум покраини во Шпанија и Франција. Баскиското писмо е латинично, но се користи на различен начин па некои букви се користат само за запишување на странски зборови, а специфичните диграфи имаат посебно значење.
Ова е јазик под силен притисок од францускиот и шпанскиот, но бакијскиот национален идентитет (иако не се нација, но тежнеат да станат) сè уште го држат толку чисто што иако е загорзен, не му се заканува изумирање.
http://www.fakulteti.mk/news/13-04-16/zapoznajte_gi_jazicite_koi_evropa_gi_ima_zaboraveno.aspx