За светиот пост
старец Доротеј

Во законот Бог им заповедал на синовите Израилеви дека секоја година треба да даваат десеток од сè што ќе добијат, и ако тоа го правеле тие добивале благослов во секоја работа.[1] Светите апостоли знаејќи дека тоа било од голема помош и напредок за нашите души, ни укажуваат на нешто што е големо и возвишено, односно да дадеме десеток од деновите на нашиот живот и да ги посветиме на Бога, за да бидеме благословени во сите наши дела и за да бидеме помилувани за гревовите извршени во текот на целата година. Тие одлучиле да осветат седум недели пост[2] од триста шеесет и пет дена во годината. Но нашите отци, во свое време, мислеле дека е препорачливо да додадат уште една недела, така што оние што ќе постат да се навикнати и подобро да се подготват за постот и така да му дадат чест на бројот на деновите од светата Четириесетница колку што постел нашиот Господ. Осумте недели, освен саботите и неделите, прават четириесет дена. Но, ја чествуваме и Светата сабота со пост бидејќи е најсвета и тоа е единствена сабота во годината во која се пости.

Седумте недели, без саботите, прават триесет и пет дена. Кога ќе се додаде и постот на Светата сабота и половина од сјајната и светлодевна ноќ,[3] се добива триесет и шест и половина дена, што претставува десеток од триста шеесет и петте дена во годината. Триесет е десеток од триста, шест од шеесет а половина е десеток од пет дена. Оттаму доаѓа триесет и шест и половина, како што рековме. Тоа е десеток, така да се рече, од целата година, кој светите апостоли го осветиле за да ни биде за очистување на гревовите преку целата година.[4] Според тоа, браќа, блажен е оној, кој добро и како што треба, се чува во овие свети денови. Се случува човекот, да згреши било преку слабостите или преку негрижа. Но, Бог ги дал овие свети денови за да се очистиме од гревовите, секако доколку се потрудиме во смирението и покајанието. На тој начин очистени ќе го дочекаме светлиот ден на Воскресението и неосудено ќе се причестиме со Светите Тајни, постанувајќи нови луѓе преку покајание во овој пост и останувајќи во духовна радост и духовна веселба, прославувајќи со Бога преку целата света Педесетница. Педесетницата, како што е речено, е воскресение на душата и може да се поткрепи со фактот што не коленичиме во црква за време на целата света Педесетница.[5]

Секој кој сака да се очисти од гревовите од целата година во текот на овие денови, првенствено треба да се чува од уживање во јадењето, зашто задоволството од јадењето, како што велат отците, е причина за сите човечки гревови. Потоа треба да се чува да не го прекине постот без голема потреба, да не бара вкусна храна или да се преоптоварува со мноштво на јадење и пиење.

Постојат два вида на угодување на стомакот. Така, некој се бори со вкусот: не сака да јаде многу, но сака храната да е вкусна. Кога јаде храна која му се допаѓа, тој е победен од нејзината сладост да ја задржува во усните, долго ја жвака, постојано ја превртува, и не сака да ја голтне бидејќи ужива во нејзиниот вкус. Тоа се вика лемаргија.[6] (угодување на грлото). Некој друг се искушува со мноштво храна: не бара многу вкусна храна, туку едноставно сака да јаде и да има полн стомак. Ова се вика гастромаргија.[7] Ќе ви кажам зошто се нарекува така: маргенин значи да беснееш, да бидеш луд; во согласност со богохулникот маргос е име што му се препишува на човекот кој се разбеснува или е луд. Кога оваа болест го напаѓа човекот кој сака да го наполни својот стомак се нарекува гастромаргија, што значи разбеснет стомак, додека, пак, лемаргија означува уживање на грлото. Од овие треба секој со трезвеност да се оддалечува ако сака да се очисти од своите гревови; зашто таквото беснило не е предизвикано од телото, туку од страста. Оној кој $ се препушта, паѓа во грев. Активноста е иста кога е во прашање законската брачна врска и блудот, но намерата им е различна. Едниот е заради раѓање на деца, а другиот е заради задоволување на страстите. Истото е и со јадењето: во првиот случај се работи за задоволување на телесните постреби а во другиот случај јадењето преминува во сладострасност. Но, целта е онаа што доведува до гревот. Човекот јаде од потреба кога ќе одреди колку му треба во текот на денот. Ако гледа дека она што го одредил го оптоварува и дека е потребно да земе само малку од тоа, тогаш ја смалува мерата. Исто така, гледајќи дека не само што преоптоварува, туку гледа дека не е доволно за своето тело и дека треба да се додаде уште малку, ја зголемува мерата. Така тој добро ја испитува својата потреба и се држи до она што го одредил не заради ужување, туку со намера во задржување на силите на своето тело. И она што го добива треба да го прима со молитва и со помислите да се осудува дека е недостоен за каква било утеха. Човекот не треба да обрнува внимание на тоа што некој, заради некоја потреба или нужда, прима посебна нега, за да самиот не побара удобност и да помисли дека телесната утеха е нешто лесно за душата.

Еднаш, додека сè уште бев во општежитие, отидов да го посетам еден старец – а таму имаше многу големи луѓе помеѓу старците. Го видов неговиот ученик како седи и јаде со него, и кога осамнавме му реков на младото момче: ’Знаеш ли брате дека овие старци кои ги гледаш како јадат и се одмараат личат на луѓе, кои долго работејќи, се здобиле со големи складишта кои ги полнат. Кога ќе ги наполнеле и запечателе, тие продолжувале да работат уште повеќе и собрале други илјади златници, така што ако дојде време на неволји би знаеле од каде да земат и како би го сочувале она што е во складиштата. Така тие истрајувале во работата, собирајќи си за себе богатство. Бидејќи го запечатувале, тие и понатаму работеле уште малку за во време на слабост или старост имаат од каде да земат, а во исто време да го чуваат недопрено богатството кое било складирано. А ние сè уште не сме се здобиле со складиштето, па од каде би можеле да трошиме.

Ако треба да земеме храна од потреба, како што реков, да се сметаме себеси за недостојни од секаква нега, па и од самиот монашки живот – и да не земаме храна само заради задоволување на страстите. Само така ќе ја избегнеме осудата.

Зборувавме за воздржувањето на стомакот. Меѓутоа, не треба да држиме диета, туку да се оддалечуваме од секаков друг грев. Како што постиме со утробата, така треба да постиме и со јазикот и да се оддалечиме од озборување, од лаги, од празнословија, од гнев и од секаков друг грев кој доаѓа од јазикот.

Исто така, треба да постиме со очите. Не треба да гледаме безначајни работи, да не бидеме дрски со очите и да не гледаме без страм. Освен тоа, и рацете и нозете треба да ги отклонуваме од сите зли работи. Постејќи на ваков начин, како што вели св. Василиј,[8] со похвален пост и одалечувајќи се од секое зло кое делува преку нашите сетила, ќе дојдеме до светиот ден на Воскресението,[9] обновени, чисти и достојни за причест со Светите Тајни, како што рековме.

Најпрво со маслинови и палмови гранчиња се сретнуваме со Господа, Кој седи на магаре и влегува во светиот Град.[10] Што треба ова да значи: седењето на магаре? Тој седнал на магаре за да ја преобрати душата (која, како што вели пророкот,[11] станала бесловесна и се споредува со неразумните животни) и да ја приведе кон образот Божји, која е подложена на Неговата божественост.[12] Што значи: да се сретнеш со Него со палмови и маслинови гранчиња? Оној кој се враќа од битка како победник, сите сонародници го пречекуваат со палмови гранчиња, бидејќи палмовите гранчиња означуваат победа. И повторно, оној кој е повреден од некого, тој посакува да се обрати кон оној кој може да го одбрани. Тогаш принесува маслинови гранчиња, барајќи помош и сомилост. Маслиновите гранчиња се симбол на милоста.[13] Затоа одиме надвор за да Го сретнеме Владиката, нашиот Христос, со палмови и гранчиња – бидејќи го победи нашиот непријател – и со маслинови гранчиња – бидејќи бараме милост. Така и ние, просејќи, да победиме со Него носејќи ги ознаките на Неговата победа, но не само заради победата со која Тој ја извојува за нас, но и поради победата која ние сме ја извојувале со Него, по молитвите на сите светии. Амин.

 Извор: Скопска епархија

 06 Март 2012